14/03/2018
Do ekbolików wykorzystywanych w profilaktyce i terapii zatrzymania błon płodowych należą: oksytocyna, prostaglandyna F2alfa i jej analogi oraz antagoniści receptorów β-2-adrenergicznych (5, 18, 21, 22). Warto nadmienić, że stosowane w przeszłości alkaloidy sporyszu nie są obecnie dopuszczone do podawania u zwierząt gospodarskich. Idea stosowania tych leków opiera się na stymulacji kurczliwości macicy, co z kolei ma ułatwić wydalenie zalegającego popłodu. Pewne wątpliwości budzą jednak dane na temat udziału atonii macicy w etiologii zatrzymania błon płodowych. Dane statystyczne są dosyć rozbieżne, jednak najwyższy zanotowany udział procentowy atonii macicy wśród przyczyn retentio secundinarum nie przekracza 10% (najniższy nie sięga 1%) (29). Dodatkowo występują pewne różnice wśród badań nad aktywnością motoryczną macicy u krów z zatrzymaniem błon płodowych. Niektórzy autorzy (23, 35) rejestrowali zwiększenie kurczliwości mięśniówki macicy u krów z retentio secundinarum, inni natomiast (5) odnotowali osłabienie motoryki.
Występuje również brak spójności w obrębie analizy skuteczności poszczególnych leków. Stevens i Dinsmore (34) nie wykazali w swoich badaniach zmniejszenia częstotliwości występowania zatrzymania błon płodowych po podaniu oksytocyny i PgF2α 2 godziny po porodzie. Z kolei Mollo i wsp. (25), podając oksytocynę bezpośrednio po porodzie oraz powtórnie po 2-4 godzinach, zanotowali zatrzymanie błon płodowych u 10,9% krów leczonych w stosunku do 24,6% u krów w grupie kontrolnej. Majeed (20) uzyskał 70% skuteczności leczenia u krów z zaistniałym retentio secundinarum, łącząc oksytocynę z estradiolem (w UE od 2006 roku obowiązuje zakaz stosowania estradiolu u zwierząt gospodarskich), co jednak było gorszym wynikiem niż po zastosowaniu PgF2α (90% skuteczności). Wnikliwa analiza danych literaturowych, wykonana przez Petersa i Lavena (29), nie potwierdza jednak tak wysokiej skuteczności preparatów prostaglandynowych.
W badaniach krajowych wykazano stymulujący wpływ propranololu na poporodową motorykę macicy u krów (31). Warto w tym miejscu podkreślić, że odnotowano także ułatwienie ręcznego odejmowania błon płodowych oraz normalizację okresu poporodowego po zastosowaniu tego β-blokera (33). W badaniach prowadzonych przez Dejnekę (5) połączenie propranololu i cymetydyny spowodowało znaczne usprawnienie motoryki macicy, co zaowocowało wydaleniem błon płodowych u wszystkich 6 leczonych krów (u zwierząt tych poród wystąpił w terminie uznawanym za fizjologiczny).
Analiza dostępnych danych nie pozwala na jednoznaczne stwierdzenie, która z omawianych metod leczenia jest najlepsza. Wyraźna jest jednak tendencja krytyki ręcznego odejmowania błon ze względu na szeroką gamę skutków ubocznych przy podobnej lub niższej skuteczności w stosunku do pozostałych metod. Pewne nadzieje budzi metoda z wykorzystaniem kolagenazy bakteryjnej oraz metoda bazująca na podawaniu parenteralnym antybiotyków u krów gorączkujących. Zasadniczą przeszkodą dla upowszechniania metod zachowawczych jest jednak czynnik ekonomiczny oraz brak akceptacji ze strony właścicieli zwierząt i samych lekarzy. Trudno oszacować, czy odsetek lekarzy w Polsce leczących zatrzymanie błon płodowych metodą manualną jest zbliżony do podanego przez Lavena (19) w Wielkiej Brytanii, można jednak przypuszczać, że jest podobny, o ile nie wyższy. Jeszcze trudniej prognozować, czy w przyszłości metoda manualna straci na znaczeniu. Możliwości zmian w najbliższych latach są raczej ograniczone, gdyż głęboko zakorzeniona w tradycji postępowania lekarsko-weterynaryjnego metoda manualnego odejmowania błon płodowych (oprócz dywagacji naukowych) ma jeszcze stosunkowo mało przeciwników w praktyce terenowej.
