Bydło Rozród

Zatrzymanie błon płodowych u bydła – poglądy na temat metod postępowania

14/03/2018

Zastosowanie środków kurczących macicę (ekbolików)

Do ekbolików wykorzystywanych w profilaktyce i terapii zatrzymania błon płodowych należą: oksytocyna, prostaglandyna F₂alfa i jej analogi oraz antagoniści receptorów β-2-adrenergicznych (5, 18, 21, 22). Warto nadmienić, że stosowane w przeszłości alkaloidy sporyszu nie są obecnie dopuszczone do podawania u zwierząt gospodarskich. Idea stosowania tych leków opiera się na stymulacji kurczliwości macicy, co z kolei ma ułatwić wydalenie zalegającego popłodu. Pewne wątpliwości budzą jednak dane na temat udziału atonii macicy w etiologii zatrzymania błon płodowych. Dane statystyczne są dosyć rozbieżne, jednak najwyższy zanotowany udział procentowy atonii macicy wśród przyczyn retentio secundinarum nie przekracza 10% (najniższy nie sięga 1%) (29). Dodatkowo występują pewne różnice wśród badań nad aktywnością motoryczną macicy u krów z zatrzymaniem błon płodowych. Niektórzy autorzy (23, 35) rejestrowali zwiększenie kurczliwości mięśniówki macicy u krów z retentio secundinarum, inni natomiast (5) odnotowali osłabienie motoryki.

Występuje również brak spójności w obrębie analizy skuteczności poszczególnych leków. Stevens i Dinsmore (34) nie wykazali w swoich badaniach zmniejszenia częstotliwości występowania zatrzymania błon płodowych po podaniu oksytocyny i PgF₂α 2 godziny po porodzie. Z kolei Mollo i wsp. (25), podając oksytocynę bezpośrednio po porodzie oraz powtórnie po 2-4 godzinach, zanotowali zatrzymanie błon płodowych u 10,9% krów leczonych w stosunku do 24,6% u krów w grupie kontrolnej. Majeed (20) uzyskał 70% skuteczności leczenia u krów z zaistniałym retentio secundinarum, łącząc oksytocynę z estradiolem (w UE od 2006 roku obowiązuje zakaz stosowania estradiolu u zwierząt gospodarskich), co jednak było gorszym wynikiem niż po zastosowaniu PgF₂α (90% skuteczności). Wnikliwa analiza danych literaturowych, wykonana przez Petersa i Lavena (29), nie potwierdza jednak tak wysokiej skuteczności preparatów prostaglandynowych.

W badaniach krajowych wykazano stymulujący wpływ propranololu na poporodową motorykę macicy u krów (31). Warto w tym miejscu podkreślić, że odnotowano także ułatwienie ręcznego odejmowania błon płodowych oraz normalizację okresu poporodowego po zastosowaniu tego β-blokera (33). W badaniach prowadzonych przez Dejnekę (5) połączenie propranololu i cymetydyny spowodowało znaczne usprawnienie motoryki macicy, co zaowocowało wydaleniem błon płodowych u wszystkich 6 leczonych krów (u zwierząt tych poród wystąpił w terminie uznawanym za fizjologiczny).

Podsumowanie

Analiza dostępnych danych nie pozwala na jednoznaczne stwierdzenie, która z omawianych metod leczenia jest najlepsza. Wyraźna jest jednak tendencja krytyki ręcznego odejmowania błon ze względu na szeroką gamę skutków ubocznych przy podobnej lub niższej skuteczności w stosunku do pozostałych metod. Pewne nadzieje budzi metoda z wykorzystaniem kolagenazy bakteryjnej oraz metoda bazująca na podawaniu parenteralnym antybiotyków u krów gorączkujących. Zasadniczą przeszkodą dla upowszechniania metod zachowawczych jest jednak czynnik ekonomiczny oraz brak akceptacji ze strony właścicieli zwierząt i samych lekarzy. Trudno oszacować, czy odsetek lekarzy w Polsce leczących zatrzymanie błon płodowych metodą manualną jest zbliżony do podanego przez Lavena (19) w Wielkiej Brytanii, można jednak przypuszczać, że jest podobny, o ile nie wyższy. Jeszcze trudniej prognozować, czy w przyszłości metoda manualna straci na znaczeniu. Możliwości zmian w najbliższych latach są raczej ograniczone, gdyż głęboko zakorzeniona w tradycji postępowania lekarsko-weterynaryjnego metoda manualnego odejmowania błon płodowych (oprócz dywagacji naukowych) ma jeszcze stosunkowo mało przeciwników w praktyce terenowej.

Ryc. – G.J. Dejneka

PIŚMIENNICTWO

1. Beagley J.C., Whitman K.J., Baptise K.E., Scherzer J.: Physiology and treatment of retained fetal membranes in cattle. J. Vet. Intern Med. 2010, 24, 261-268. – 2. Bekana M., Ekman T., Kindahl H.: Ultrasonography of the bovine postpartum uterus with retained fetal membranes. J. Vet. Med. A 1994, 41, 653-662. – 3. Bolinder A., Seguin., Kindahl H., Bouley D., Otterby D.: Retained fetal membranes in cows: manual removal versus nonremoval and its effect on reproductive performance. Therigenology 1988, 30, 45-55. – 4. Brooks G.: Comparsion of two treatments after retained fetal membranes on clinical sinus in cattle. Vet. Rec. 2001, 148, 243-244. – 5. Dejneka G.J.: Wpływ propranololu i cymetydyny na motorykę macicy u krów z zatrzymaniem błon płodowych. Medycyna Wet. 1994, 50, 551-553. – 6. Drillich M., Mahlsted M., Reichert U., Tenhagen B.A., Heuwieser W.: Strategies to improve the therapy of retained fetal membranes in dairy cows. J. Dairy Sci. 2006, 89, 627-635. – 7. Drillich M., Pfutzner A., Sabin H.-J., Sabin M., Heuwieser W.: Comparsion of two protocols for treatment of retained fetal membranes in dairy cows. Theriogenology 2003, 59, 951-960. – 8. Eiler H.: United States Patent nr 5,089,264. Method of treatment of bovine retained placenta 18 Feb 1992. – 9. Eiler H., Hopkins F.M.: Bovine retained placenta: effects of collagense and hyaluronidase on detachment of placenta. Biol. Reprod. 1992, 46, 580-585. – 10. Goshen T., Shpigel N.Y.: Evaluation of intrauterine antibiotics treatment of clinical metritis and retained fetal membranes in dairy cows. Theriogenology 2006, 66, 2210-2218.

11. Guerin P., Thiebault J.J., Delignette--Mueller M.L., Badinand F., Bosc F., Menezo Y.: Effect of injecting collagenase into the uterine artery during a caesarean section on the placental separation of cows induced to calve with dexamethasone. Vet. Rec. 2004, 154, 326-328. – 12. Kaczmarowski M., Malinowski E.: Skuteczność wybranych metod leczenia zatrzymania łożyska u krów. Życie Wet. 2004, 79, 93-97. – 13. Kaneko K., Kawakami S., Miyoshi M., Abukawa T., Yamanaka S., Mochizuki M., Yoshihara S.: Effect of subsequent bacteriological and cytological intrauterine environment and reproduction in Holstein dairy cows. Theriogenology 1997, 48, 617-624. – 14. Kellie A., Eiler H.: Evaluation of injection of collagenase and oxytetracycline via umbilical artery as treatment for retained placenta in cattle. J. Vet. Res. 1996, 57, 522-525. – 15. Kimura K., Goff J.P., Reinhardt T.A., Sato S., Tyler H.D.: Association between retained placenta and impaired neutrophil function in dairy cows. Acta Vet. Scand. 2003, Suppl 98, 202. – 16. Kozdrowski R., Twardoń J.: Zapobieganie i leczenie zatrzymania łożyska u krów. Medycyna Wet. 2003, 59, 1073-1076. – 17. Königsson K., Gustafsson H., Gunnarsson A., Kindahl H.: Clinical and bacteriological aspects on the use of oxytetracycline and flunixin in primiparous cows with induced retained placenta and post-partal endometritis. Reprod Domest Anim. 2001, 36, 247-56. – 18. Kudlač E.: Einige Fragen der Therapie und Prophylaxe der Nachgeburtsverhaltung bei Kűhen und ihre weitere Fruchtbarkeit. Tierärtzl. Umschau 1991, 46, 407-411. – 19. Laven R.A., Peters A.R.: Bovine retained placenta: aetiology, pathogenesis and economic loss. Vet. Rec. 1996, 139, 465-471. – 20. Majeed A.F., Abound Q.M., Hassan S., Muhammad A.Y.: Retained fetal membranes in Friesian-Holstein cows and effect of some treatment methods. Iraqi J. of Vet. Sci. 2009, 23, 5-8.

21. Max A.: Środki kurczące macicę w leczeniu zatrzymania błon płodowych u krów i klaczy. Życie Wet. 2006, 81, 591-594. – 22. Max A.: Środki kurczące macicę w leczeniu zatrzymania łożyska u krów. Życie Wet. 1987, 62, 203-205. – 23. Martin L.R., Williams W.F., Russek E., Gross T.S.: Postpartum uterine motility measurements in dairy cows retaining their fetal membranes. Theriogenology 1981, 15, 513-524. – 24. Miyoshi M., Sawamukai Y., Iwanaga T.: Reduced phagocytic activity in bovine retained placenta. Reprod. Dom. Anim. 2002, 37, 53-56. – 25. Mollo A., Veronesi M.C., Cairoli F., Soldano F.: The use of oxytocin for the reduction of cow placental retention and subsequent endometritis. Anim. Reprod. Sci. 1997, 48, 47-51. – 26. Mordak R.: Nowy instrument weterynaryjny pomocny przy manualnym odkładaniu zatrzymanego łożyska u krów. Medycyna Wet. 2007, 63, 971-974. – 27. Mordak R.: Przydatność haptoglobiny w monitorowaniu skuteczności terapii zatrzymania błon płodowych u krów. Medycyna Wet. 2008, 64, 434-437. – 28. Paisley L.G., Mickelens W.D., Anderson P.B.: Mechanisms and therapy for retained fetal membranes and uterine infections of cows: A review. Theriogenology 1986, 25, 353-381. – 29. Peters A.R., Laven R.A.: Treatment of bovine retained placenta and its effects. Vet Rec., 139, 535-539. – 30. Polat B., Kirecci E., Kapakin K.A.T., Colak A.: Fertility parameters of dairy cows with retained placenta or endometritis treated with intrauterine povidone iodine foam. Bull. Vet. Inst. Pulawy. 2009, 53, 395-400.

31. Rałuszkiewicz S., Dejneka J.: Wpływ blokerów receptorów beta-adrenergicznych na inwolucję macicy krów po porodzie. Nowości Wet. 1989, 19, 71-75. – 32. Risco C.A., Hernandez J.: Comparsion of ceftiofur hydrochloride and estradiol cypionate for metritis prevention and reproductive performance in dairy cows affected with retained fetal membranes. Theriogenology 2003, 60, 47-58. – 33. Sabaś M.: Zastosowanie Uterotonicu-Polfa przy odkładaniu błon płodowych u krów w warunkach terenowych. Nowości Wet. 1991, 21, 33-39. – 34. Stevens R., Dinsmore R.P.: Treatment of dairy cows at parturition with prostaglandin F2 alpha or oxytocin for prevention of retained fetal membranes. J. Am. Vet. Med. Assoc. 1997, 211, 1280-1284. – 35. Venable J.H., McDonalds L.E.: Postparturient bovine uterine motility; normal and after experimentally produced retention of fetal membranes. 1958, Am. J. Vet. Res 19, 308-313.