W wielu przypadkach klinicznych transfuzje są koniecznym elementem terapii ratującej życie. Metody przetoczeniowe nie są jednak pozbawione ryzyka ze względu na możliwość wystąpienia objawów ubocznych. Lekarz weterynarii powinien starannie rozważyć korzyści wynikające z tej terapii oraz tak przeprowadzić zabieg, aby zminimalizować ryzyko pojawienia się objawów niepożądanych. Dlatego w niniejszym artykule postanowiliśmy przybliżyć tematykę związaną z ewentualnymi objawami ubocznymi oraz procedurami minimalizującymi ryzyko negatywnych reakcji poprzetoczeniowych.

Grupy krwi

Ryc. 1. Obraz mikroskopowy bez widocznej aglutynacji po upływie 15 minut.

Według Auera i Bella (1981) u kotów wyróżnia się jeden system grupowy krwi. Są w nim trzy grupy – A, B i AB. Wiążą się one z alloprzeciwciałami przeciwko innym grupom krwi. Koty z grupą krwi A mają przeciwciała aglutynujące (klasy IgM i IgG) przeciwko antygenom erytrocytarnym grupy B. Miano tych przeciwciał jest zazwyczaj niskie. Zwierzęta z grupą B mają wysoki poziom przeciwciał aglutynujących klasy IgM. Koty z grupą AB nie mają alloprzeciwciał przeciwko antygenom erytrocytarnym grup A i B. Większość kotów ma grupę krwi A.

Ryc. 2. Obraz mikroskopowy pseudoaglutynacji erytrocytów (powiększenie 30-krotne).

U psów wyróżnia się kilkanaście grup krwi. Dla przynajmniej sześciu antygenów erytrocytarnych psów są dostępne międzynarodowe surowice referencyjne. Dlatego najczęściej wyszczególniamy siedem grup krwi oznaczanych DEA (dog erythrocyte antigen): 1.1, 1.2, 3, 4, 5, 6, 7. Z klinicznego punktu widzenia najważniejsze znaczenie mają grupy DEA 1.1, występująca u około 40% psów, i DEA 1.2, występująca u około 20% psów. Wymienione grupy mają najsilniejszą ekspresję antygenów erytrocytarnych, a więc mogą wywoływać u biorcy najsilniejszą odpowiedź immunologiczną.

Ryc. 3. Obraz mikroskopowy hemaglutynacji erytrocytów (powiększenie 30-krotne).

Psy różnią się jednak od kotów i ludzi, ponieważ w warunkach fizjologicznych nie występują u nich alloprzeciwciała przeciw antygenom erytrocytarnym innych systemów grupowych. Tak więc w przypadku podania krwi niezgodnej grupowo przy pierwszej transfuzji nie powinna wystąpić reakcja hemolityczna. W przypadku wykonania u psa kolejnej transfuzji (powyżej 4. dnia od pierwszego przetoczenia), powinniśmy wykonać próbę krzyżową dawcy i biorcy, ponieważ po pierwszym podaniu erytrocytarnych antygenów powierzchniowych dawcy wytwarzane są swoiste przeciwciała przeciwko nim.

Ryc. 4. Test RapidVet (canine 1.1).

Działanie Testu RapidVet-H (canine 1.1) bazuje na reakcjach aglutynacji, do których dochodzi, gdy erytrocyty mające antygeny DEA 1.1 na swojej powierzchni reagują z liofilizowanymi monoklonalnymi swoistymi przeciwciałami dla DEA 1.1 znajdującymi się na płytce testu (ryc. 4).

Wykonanie testu polega na nakropleniu na płytkę krwi pacjenta. Wszystkie erytrocyty DEA 1.1-pozytywne reagują z przeciwciałami monoklonalnymi i dochodzi do aglutynacji. W przypadku innych grup krwi nie dochodzi do reakcji aglutynacji. Wynik testu widoczny jest gołym okiem. U pewnego odsetka psów obserwuje się reakcję autoaglutynacji erytrocytarnej wywołanej czynnikami surowiczymi. Jeżeli u takiego pacjenta występuje taka reakcja, nie możemy ocenić u niego grup krwi bez uprzedniego rozdzielenia surowicy od erytrocytów.

Ryc. 5. Test RapidVet (feline A, B, AB).

W przypadku diagnostyki grup krwi u kotów testem RapidVet-H (feline A, B, AB), wykorzystywana jest reakcja powierzchniowych antygenów erytrocytarnych błony komórkowej ze zliofilizowaną antysurowicą swoistą dla określonego antygenu (ryc. 5).

Wskazania do transfuzji

Tabela I. Próba krzyżowa na zgodność grupową krwi

Podstawowymi wskazaniami do przeprowadzenia transfuzji są:

• niedokrwistość, gdy hematokryt spada poniżej 15%
• koagulopatia
• trompocytopenia
• trombocytopatia, np. zespół von Willebranda
• hipoproteinemia, gdy stężenie albumin spada poniżej 1,5 mg/ml
• hipowolemia.

Reakcje poprzetoczeniowe

Reakcje poprzetoczeniowe dzielimy na dwie kategorie: