Opis rasy (według wzorca FCI)
Basenji to nieduży piesek o lekkiej i delikatnej budowie, wysokonożny i pełen gracji niczym afrykańska gazela. Idealna wysokość psa w kłębie wynosi 43 cm, suki 40 cm, masa ciała psa 11 kg, suki 9,5 kg.
Charakterystyczna namarszczona głowa ze sterczącymi uszami oraz zawsze czujny wyraz przydają tej rasie wdzięku i elegancji. Głowa noszona wyniośle, średnio szeroka, z płaską czaszką, zwężająca się ku nosowi, ze słabo zaznaczonym stopem. Na czole delikatne i obfite zmarszczki. Zmarszczki po bokach głowy są pożądane, ale nie przesadne, przechodzą łagodnie w podgardle. Zmarszczki są bardziej widoczne u szczeniąt, mniej u psów dorosłych, a także u psów trójbarwnych na skutek cieniowania wydają się mniej wyraźne. Zgryz idealnie nożycowy. Oczy ciemne, migdałowate, skośnie osadzone, o pełnym melancholii, dalekim spojrzeniu. Uszy małe, szpiczaste, stojące, o delikatnej strukturze, osadzone z przodu na wierzchołku głowy. Szyja silna, dość długa, nie za gruba, dobrze wysklepiona.
Grzbiet krótki, równy, lędźwie zwarte, klatka piersiowa sięga nisko, żebra głębokie i owalne. Ogon wysoko osadzony, zawija się ciasno nad grzbietem i ściśle przylega do uda pojedynczym lub podwójnym zwojem.
Kończyny piersiowe proste, o delikatnym kośćcu. Łokcie wciśnięte, widziane od przodu stanowią jedną linię z żebrami. Przedramię bardzo długie. Łopatki umięśnione i dobrze kątowane. Kończyny miedniczne silne, dobrze umięśnione, staw kolanowy umiarkowanie kątowany, śródstopie krótkie, łapy (stopy) małe, wąskie i zwarte, o głębokich poduszkach i dobrze wysklepionych palcach. Chód szybki, krok długi i zamaszysty.
Skóra elastyczna. Włos krótki, gładki, bardzo delikatny. Umaszczenie czysto czarne z białym, czerwone z białym, czarne podpalane i białe z „pestkami melona” i podpalanym znaczeniem na kufie i policzkach, czarne podpalane z białym, pręgowane: czerwone tło z czarnymi pręgami, im wyraźniejszymi, tym lepiej. Biel powinna występować na łapach (stopach), piersi i koniuszku ogona. Dozwolone białe kończyny, strzałka i obroża.
Charakterystyczną cechą basenji jest jego cichość. Pies w ogóle nie szczeka, nie jest jednak całkowicie niemy. Wydaje charakterystyczny dla rasy głos, będący mieszaniną piszczenia, warczenia, gardłowego śmiechu i jodłowania. Psy te są znane z czystości pod każdym względem.
Komu można polecać tę rasę?
Basenji są rasą specyficzną. Usposobienie mają spokojne i zrównoważone. Zyskują zwolenników przez swój ujmujący wygląd, czystość oraz cichość. Są to psy inteligentne, serdeczne i czułe, jednak bardzo niezależne i – podobnie jak większość psów z V grupy FCI – nie są łatwe w układaniu, a na ich karność i tzw. ślepe posłuszeństwo w ogóle nie można liczyć. Są jednak czujne i mogą być dobrymi stróżami mieszkań. Do obcych odnoszą się z rezerwą, w stosunku do innych psów są raczej niezaczepne, ale też i niezbyt towarzyskie. Wolą cieplejsze pomieszczenia. Są niekłopotliwe i mało wymagające. Suki mają cieczkę jedynie raz w roku.
Wesołe i miłe usposobienie, żywy temperament, małe rozmiary, a także małe wymagania pielęgnacyjne sprawiają, że jest to pies chętnie trzymany w mieszkaniach i jeśli tylko poświęcimy mu trochę uwagi, zwłaszcza na spacerach, które bardzo lubi, będzie dostarczał prawdziwych przyjemności i satysfakcji. Można go polecać zarówno rodzinom z dziećmi, jak i osobom samotnym, do mieszkań w miastach, willi, jak i do bloków. Basenji ze względu na swą cichość na pewno nie spowoduje konfliktów z sąsiadami. W Polsce jest to rasa jeszcze stosunkowo mało popularna, ale na pewno warta polecania i rozpowszechnienia.
Predyspozycje rasowe do chorób
Choroby mięśni i szkieletu
1. Niedobory kinazy pirogronianowej. Choroba dziedziczna. Przy tej chorobie mogą wystąpić zaburzenia hematologiczne, jak i wewnątrzszpikowe stwardnienie kości. U chorych psów nieprawidłowe czerwone krwinki przeżywają około 20 dni. W celu rozpoznania stosuje się dostępny test DNA dla tej rasy.
2. Przepukliny pachwinowe i pępkowe. Leczy się je chirurgicznie.
Choroby oczu
1. Przetrwałe błony źreniczne (PPM). Są to pozostałości naczyniówki, która nie uległa regresji w wieku do ok. 6 tygodni życia psa i utrzymuje się w przedniej komorze oka. Defekt ten może być jednostronny lub obustronny. Choroba występuje u tej rasy psów dosyć często (w USA, Anglii i Australii stwierdzana jest u 40-80% osobników), ale rzadko występują zaburzenia widzenia. Jest to choroba dziedziczna o niewyjaśnionym sposobie przekazywania tej cechy.
2. Zaćma. Jest najprawdopodobniej chorobą dziedziczną. Jest to zmętnienie, które może obejmować całą soczewkę lub jej część albo jej torebkę. Może być jednostronna bądź obustronna. Zaćmy mogą być pierwotne (podłoże dziedziczne) lub wtórne. Przyczyny tych drugich to zapalenie oka (oczu), choroby metaboliczne albo skutek zaburzeń wrodzonych, takich jak przetrwałe błony źrenicowe lub przetrwała tętnica ciała szklistego. Zaćmy mogą obejmować różne miejsca soczewki i mogą rozprzestrzeniać się z różną szybkością. Zaćma całkowita obejmuje całą soczewkę, przez co zasłania dno oka, powodując całkowitą ślepotę chorego oka.
3. Szczelina nerwu wzrokowego. Wrodzona wada nerwu wzrokowego, może mieć nieregularny wygląd z głęboką jamką. Jeśli wada jest duża, mogą wystąpić zaburzenia widzenia.
Choroby układu pokarmowego
1. Przerostowe zapalenie żołądka. U tej rasy istnieje predyspozycja do tej choroby. Występuje ona głównie u starszych psów, częściej u samców. Choroba charakteryzuje się przewlekłym przebiegiem, a skutkiem jest przerost błony śluzowej. Postać rozsiana występuje u tej rasy psów, natomiast ogniskowa pojawia się u psów innych małych ras. Zmiany lokalizują się wówczas w obrębie odźwiernika.
