Wybrane choroby pasożytnicze szczeniąt – zapobieganie i leczenie

Podczas ciąży, podobnie jak w przypadku nicieni, dochodzi do aktywacji larw około 40. dnia ciąży. Odbywają one wraz z krwią wędrówkę po organizmie i docierają do łożysk, skąd wnikają do płodów oraz do gruczołu mlekowego.

Objawy inwazji pasożytniczej u szczeniąt

Skutki powodowane inwazją pasożytniczą w organizmach szczeniąt zależą przede wszystkim od wieku szczeniąt, intensywności inwazji oraz kondycji i stanu odżywienia. W przypadku intensywnej inwazji śródmacicznej, noworodki zaraz po urodzeniu mogą wykazywać objawy ze strony układu oddechowego bądź objawy neurologiczne, wywołane wędrówką larw przez płuca lub przez mózg (4). Notowane są padnięcia szczeniąt w 2.-3. dniu życia. Przy słabej inwazji u starszych szczeniąt może dojść do spowolnienia wzrostu i zmatowienia okrywy włosowej. Pojawiają się wówczas objawy ze strony układu pokarmowego – biegunka, czasem nawet z domieszką krwi, na przemian z zaparciami, wymioty, wzdęty brzuch, bolesność powłok brzusznych przy omacywaniu (2, 4). Szybko dochodzi do odwodnienia, błony śluzowe stają się blade wskutek niedokrwistości. Stan ten bez interwencji lekarza w bardzo krótkim czasie może doprowadzić do wyniszczenia zwierzęcia.

Rozpoznanie

Inwazję pasożytniczą rozpoznaje się na podstawie badania koproskopowego. Wynik pozytywny potwierdza obecność pasożytów w organizmie, natomiast wynik negatywny nie wyklucza inwazji. Czas rozwoju pasożytów oraz okresowe wydalanie jaj u niektórych gatunków sprawiają, że jednorazowe badanie kału nie jest badaniem miarodajnym. Z tego powodu wszystkie szczenięta powinno się traktować jako podejrzane o zarobaczenie.

Leczenie

Sposób leczenia szczeniąt zarażonych powinien być dopasowany do aktualnej kondycji szczenięcia. Pieski wyglądające na zdrowe lub wykazujące jedynie nieznaczne objawy chorobowe, tj. zmatowienie okrywy włosowej lub wzdęte powłoki brzuszne, należy odrobaczyć i zalecić podawanie dobrej jakości karmy. W przypadku intensywnej inwazji ważne jest, by najpierw ustabilizować stan pacjenta, a dopiero później zająć się odrobaczaniem. Osłabione zwierzę powinno zostać nawodnione przez podanie płynów w ilości do 120-180 ml/kg/dzień (7), najlepiej drogą dożylną, ewentualnie podskórnie lub dootrzewnowo. Ze względu na szybki rozwój hipoglikemii u szczeniąt zaleca się podawanie dożylnie płynu fizjologicznego z glukozą lub płynu Ringera z mleczanami wymieszanego w stosunku 1 : 1 z 5% glukozą, a u pacjentów bardzo osłabionych 1-2 ml 10-25% glukozy, również dożylnie (7). Antybiotyki ze względu na negatywny wpływ na rozwój mikroflory przewodu pokarmowego powinny być stosowane tylko w przypadkach bezwzględnie tego wymagających. Z tego względu powinno się przede wszystkim unikać substancji z grupy penicylin oraz metronidazolu. W przypadkach silnego osłabienia i silnej niedokrwistości może być konieczne przetoczenie krwi, jest to jednak dość droga procedura, obciążona również pewnym ryzykiem.

Podczas leczenia bardzo ważne jest stosowanie odpowiedniej diety. Najlepiej sprawdzają się w tym przypadku karmy przeznaczone dla zwierząt w okresie rekonwalescencji, ze względu na swoją lekkostrawność oraz duże właściwości odżywcze. Gdy stan pacjenta się ustabilizuje, należy go odrobaczyć.

Profilaktyczne odrobaczanie suki i szczeniąt

Z powodu konsekwencji, z jakimi może wiązać się inwazja pasożytnicza dla młodych organizmów, warto jest objąć odpowiednią profilaktyką przeciwpasożytniczą sukę oraz jej potomstwo. Każdy dorosły pies powinien być odrobaczany przynajmniej 4 razy w roku. Z powodu znikomej skuteczności popularnych środków odrobaczających w stosunku do uśpionych larw somatycznych podawanie sukom tych preparatów przed kopulacją i w czasie ciąży nie wpływa na ograniczenie inwazji śródmacicznej, choć wiele źródeł zaleca stosowanie u ciężarnych suk doustnych preparatów odrobaczających około 40. dnia ciąży. Przeprowadzono natomiast badania, które wykazały, że iniekcja podskórna moksydektyny w dawce 1 mg/ /kg w 40. i 55. dniu ciąży (odpowiednio 5 i 13 dni przed porodem) (1, 3) lub iwermektyny w dawce 300 µg/kg w 0., 30. i 60. dniu ciąży (6) znacznie zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia pierwotnej inwazji pasożytniczej u szczeniąt. Podczas stosowania substancji z grupy awermektyn należy jednak pamiętać o nadwrażliwości na te leki, wywołanej defektem genu MDR-1 u niektórych ras oraz ich mieszańców.

Tabela I. Substancje czynne stosowane w profilaktyce przeciwpasożytniczej u szczeniąt

Ze względu na fakt, że larwy potrzebują przynajmniej 2 tygodni po dotarciu do jelita, by dojrzeć, pierwsze odrobaczenie szczeniąt powinno być przeprowadzone w wieku 2-3 tygodni, w zależności od użytego środka odrobaczającego, i następnie powtarzane co 14 dni do momentu ukończenia przez szczenięta 8. tygodnia życia, gdyż w tym wieku szczenięta powinny już zostać w pełni odsadzone od matki i zostaje wyeliminowana możliwość zarażenia drogą laktogenną (zawsze należy pamiętać o odrobaczaniu suki razem z miotem) (5). Następnie profilaktyka przeciwpasożytnicza u szczeniąt powinna być przeprowadzana w cyklach comiesięcznych, aż do ukończenia przez szczenięta 6. miesiąca życia (5). Po tym czasie odrobacza się je według zasad dla zwierząt dorosłych, czyli co najmniej 4 razy w roku. Dostępne środki odrobaczające oraz zasady ich stosowania przedstawia tab. I. Oprócz stosowania profilaktyki ważne jest utrzymanie odpowiedniej higieny w kojcu porodowym i obszarze, na którym przebywają szczenięta, gdyż jaja wydalane z kałem wykazują dużą odporność na czynniki zewnętrzne i mogą przetrwać w środowisku nawet kilka miesięcy, a po dojrzeniu stają się źródłem zarażenia.

Z powodu konsekwencji, jakie niesie ze sobą inwazja pasożytów dla organizmu szczeniąt, oraz możliwości zarażenia się nimi przez człowieka, ważne jest, by zachęcić właścicieli do stosowania prawidłowej profilaktyki przeciwpasożytniczej. Ponadto dobrze jest zakończyć pierwszą wizytę szczenięcia w lecznicy weterynaryjnej odrobaczaniem, gdyż nigdy nie ma pewności, czy profilaktyka ta była u niego prowadzona i z jaką skutecznością.