Na radiologiczny obraz sylwetki serca ma wpływ wiele czynników. Należą do nich: rozmiar ciała, rasa, wiek, kondycja zwierzęcia, faza oddechu i skurczu serca, a także rodzaj projekcji i wartość ekspozycji. Z tego względu określenie prawidłowej wielkości serca jest utrudnione. Nieznajomość problemów, które można napotkać, może prowadzić do pomyłek w ustaleniu prawidłowego rozpoznania.

Badanie radiologiczne klatki piersiowej jest badaniem standardowym, jednym z najczęściej wykonywanych w weterynaryjnej praktyce radiologicznej. W przypadkach oceny serca należy liczyć się z faktem, że radiografia przeglądowa jest metodą o niskiej czułości, a zmiany są widoczne dopiero w zaawansowanym stadium choroby (9). Badanie RTG jest jednak pomocne w przypadkach gdy ustalenie rozpoznania na podstawie wcześniej przeprowadzonych badań jest niemożliwe. Jednym z podstawowych utrudnień w diagnostyce radiologicznej chorób serca jest brak możliwości obejrzenia wewnętrznych zarysów komór serca i światła naczyń, a także grubości ścian tych struktur. Do tego celu zalecane jest wykonanie dość skomplikowanej i inwazyjnej angiografii. Badanie to jest obecnie wypierane przez badanie ultrasonograficzne (echo) serca (1, 4, 7). Znacznym problemem jest uzyskanie stałych i porównywalnych wyników. Duża zmienność dotyczy wielkości sylwetki serca w stosunku do rozmiaru ciała, rasy, wieku, otłuszczenia, pozycji, fazy oddechu i skurczu serca, a także zastosowanej techniki RTG.

Prawidłowe ułożenie pacjenta do zdjęć rentgenowskich serca

Do oceny serca i naczyń standardowo zalecane są radiogramy boczne i grzbietowo-brzuszne.

Ryc. 1. Zdjęcie przeglądowe klatki piersiowej. Ze względu na nieprawidłowe ułożenie pacjenta niemożliwa jest ocena płatów szczytowych płuc oraz uwidocznienie przedniej granicy serca.

Przy wykonywaniu projekcji bocznej należy pamiętać o maksymalnym doczaszkowym wyciągnięciu kończyn piersiowych, tak aby fałdy skóry z kończyn oraz mięśnie trójgłowe ramienia nie zasłaniały płatów szczytowych płuc i przedniej krawędzi serca (ryc. 1). Kończyny powinny być ułożone równolegle do siebie, szyja w jednej linii z linią grzbietu, mostek równoległy do płaszczyzny kasety. Skośne ułożenie pacjenta wpływa na kształt i wielkość serca, przepony oraz obraz płuc.

Drugą zalecaną projekcją jest projekcja grzbietowo-brzuszna (DV). Na tych zdjęciach sylwetka serca jest mniej wydłużona niż w przypadku projekcji brzuszno-grzbietowej (VD). Jest to szczególnie zaznaczone u psów z głęboką klatką piersiową, u których oś długa serca jest bardziej spionizowana w stosunku do kręgosłupa. Projekcja DV pozwala na ograniczenie powiększenia obrazu serca wynikającego z jego odsunięcia od kasety (7). Źle ustawiona wiązka promieni X powoduje zniekształcenie cienia serca. Wszystkie nieprawidłowo wykonane zdjęcia należy powtórzyć.

Prawidłowy obraz sylwetki serca

Sylwetka serca ma kształt stożka położonego między 3. i 6. żebrem (4, 7). Na zdjęciu bocznym najwyższy punkt serca powinien znajdować się na poziomie 5. żebra, na wysokości ¾ klatki piersiowej. Boczny zarys sylwetki serca zawiera się w czterech granicach: przedniej, tylnej, dolnej i górnej, z czego ta ostatnia jest najmniej widoczna, gdyż maskują ją duże naczynia, tchawica i oskrzela. Ponadto widoczne są dwa wcięcia sercowe – między aortą a prawym przedsionkiem i między lewym przedsionkiem a lewą komorą.

Z najwyższego punktu przedniej granicy serca wychodzi aorta, tworząca łuk i nakładająca się na prawy przedsionek serca, a następnie biegnąca równolegle do kręgosłupa w kierunku przepony. Drugie z dużych naczyń – żyła główna doogonowa, rozciąga się między lewym przedsionkiem a przeponą. Jej średnica jest porównywalna ze średnicą aorty.

Naczynia płucne są słabo widoczne. Średnice tętnic i żył płucnych powinny być równe. Tętnice biegnące do płatów doczaszkowych powinny być węższe niż najwęższa część trzeciego lub czwartego żebra na radiogramie bocznym. W projekcji grzbietowo-brzusznej tętnice nie powinny być natomiast szersze niż 60% szerokości żeber. Druga metoda pomiaru tętnic płucnych określa, że prawidłowa średnica tych naczyń jest nie większa niż szerokość przedniej części czwartego żebra (3).

Tętnice biegnące do płatów doogonowych (i żyły) powinny być równe średnicy dziewiątego żebra w miejscu, gdzie je przecinają.

Czynniki wpływające na wielkość sylwetki serca w warunkach prawidłowych

W warunkach prawidłowych na wielkość i kształt sylwetki serca ma wpływ wiele czynników.

Czynniki zależne od pacjenta

1. Rasa i typ zwierzęcia

Ryc. 2. Obraz sylwetki serca u 1,5-rocznego mopsa.

Ryc. 3. Obraz sylwetki serca u 12-letniego setera.