14/03/2018
U kotów nie zaobserwowano zależności między wielkością sylwetki serca a rasą zwierzęcia (7). U psów z szeroką klatką piersiową (np. mops, buldog) serce jest zaokrąglone, a koniuszek przemieszczony na stronę lewą (ryc. 2). Serce zajmuje nawet 3,5 przestrzeni międzyżebrowych, a kontakt z mostkiem jest zdecydowanie większy niż u psów z głęboką i wąską klatką (np. owczarki szkockie, charty), co może sugerować kardiomegalię. Z tego względu często pomocne jest wykonanie zdjęcia w drugiej projekcji (grzbietowo-brzusznej). Na tak wykonanych radiogramach stosunek szerokości sylwetki serca do szerokości klatki piersiowej na poziomie 5. żebra jest u różnych ras zbliżony (9). U psów z klatką wąską długie i wąskie serce jest położone niemal pionowo, oś długa ustawiona prostopadle do kręgosłupa (4, 7), a serce zajmuje 2,5 przestrzeni międzyżebrowych (ryc. 3). Istnieją też rasy pośrednie, takie jak owczarki niemieckie czy boksery, u których oś serca jest ustawiona bardziej doczaszkowo i sylwetka nie jest tak pionowa.
2. Wiek i kondycja zwierzęcia
U młodych zwierząt (psy w wieku do 4.-6. miesiąca) rozmiar sylwetki serca jest stosunkowo duży w odniesieniu do wymiarów klatki piersiowej (4, 7). Podobnie jest u psów intensywnie trenowanych.
U psów starszych i otłuszczonych oraz zestresowanych prawidłowe wykonanie radiogramu na wdechu jest utrudnione. Szybki i krótki oddech zwierzęcia może spowodować nieostrość obrazu. Wykonanie radiogramu na wydechu sprzyja nadinterpretacji zdjęcia, gdyż obraz sylwetki serca może mylnie sprawiać wrażenie powiększenia. W takich wypadkach pomocne jest zaciśnięcie nozdrzy psa, a następnie szybkie puszczenie przed wykonaniem zdjęcia (7). Z doświadczenia własnego autorów wynika jednak, że w takich sytuacjach zwierzęta często zaczynają się niepokoić, co znacznie utrudnia ich prawidłowe ułożenie do radiogramu.
U starych kotów ułożenie serca zmienia się na bardziej poziome. Dodatkowo łuk aorty staje się wybrzuszony (9). Podobne esowate ułożenie aorty w sąsiedztwie tchawicy można zaobserwować również u zwierząt starych lub brachycefalicznych.
3. Faza i głębokość oddychania oraz faza cyklu serca
Ryc. 4. Radiogram klatki piersiowej wykonany podczas wdechu zwierzęcia. Widoczne zwężenie żyły głównej doogonowej.
Na szczycie wdechu klatka piersiowa zwiększa swoje rozmiary. W związku z tym wielkość sylwetki serca staje się stosunkowo mniejsza (7). Żyła główna doogonowa ulega zwężeniu w okolicy przepony, która ulega spłaszczeniu (ryc. 4). Odwrotną zależność obserwuje się przy wydechu. W takich wypadkach, w związku ze zmniejszeniem objętości płuc, dochodzi do nałożenia się cienia przepony i tłuszczu śródpiersiowego na przedni i tylny biegun serca. Ponadto przy wydechu rośnie kontakt sylwetki serca z mostkiem, a tchawica ulega uniesieniu, co mylnie może nasuwać podejrzenie kardiomegalii (7).
Zmiany wielkości obrazu serca w zależności od fazy jego cyklu można dostrzec u ras dużych i olbrzymich, charakteryzujących się powolną akcją serca (7). W związku z faktem, że faza rozkurczu jest znacznie dłuższa niż skurczu, radiogramy zazwyczaj wykonywane są właśnie w tej drugiej fazie. Sylwetka serca sprawia wtedy wrażenie większej, a żyła główna doogonowa staje się węższa. Natomiast w trakcie skurczu sylwetka serca, a w szczególności przedsionki mogą wydawać się mniejsze, duże naczynia płucne mają zmniejszoną średnicę i sprawiają wrażenie zwężonych (4, 7). Opisane zmiany są subtelne i zazwyczaj pozostają niezauważone.
4. Objętość krwi
Przy hipowolemii i wychudzeniu zwierzęcia sylwetka serca jest mała, natomiast przy hiperwolemii – duża i okrągła.
5. Obecność tłuszczu osierdziowego
Duża ilość tkanki tłuszczowej okołosercowej może mylnie prowadzić do rozpoznania kardiomegalii. Pomocny może być jednak fakt, że tkanka tłuszczowa ma mniejsze wysycenie cieniowe niż sylwetka serca (7), a granice serca w takich wypadkach nie są ostre. Najłatwiej można to zaobserwować na radiogramach bocznych. W przypadkach wątpliwych zalecane jest zastosowanie wyższych wartości mAs, a mniejszych kV, co powoduje zwiększenie kontrastu pomiędzy tkanką tłuszczową a sercem (6).
Ryc. 5. Pozorne poszerzenie śródpiersia, spowodowane nadmiernym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej.
Na radiogramach bocznych można zaobserwować gromadzenie się tłuszczu między sylwetką serca a mostkiem. W śródpiersiu przednim tkanka tłuszczowa powoduje pozorne poszerzenie śródpiersia (ryc. 5). U osobników otyłych, zwłaszcza ras brachycefalicznych, nadmierne gromadzenie tkanki tłuszczowej prowadzi do pozornego poszerzenia śródpiersia przedniego. U kotów tkanka tłuszczowa jest widoczna raczej w obrębie więzadła sierpowatego, co tworzy charakterystyczny trójkąt w prawej doogonowej części serca na zdjęciu strzałkowym (7).
1. Rodzaj radiogramu i ułożenie pacjenta
Ryc. 6a, b. Obraz sylwetki serca w ułożeniu prawo- i lewobocznym.
Kształt serca w lewym i prawym obrazie bocznym jest różny (ryc. 6a, 6b). Na lewym boku krawędź doczaszkowa jest bardziej zaokrąglona, a koniuszek może być odsunięty od mostka w kierunku dogrzbietowym, co dodatkowo potęguje wrażenie zaokrąglenia sylwetki serca (7, 8, 9). Pozycja lewoboczna jest odpowiednia do oceny żył i tętnic płatów doczaszkowych płuc (w ułożeniu na prawym boku ich obraz nakłada się na siebie) oraz tętnic i żył płucnych (9).
Projekcja grzbietowo-brzuszna pozwala na zminimalizowanie powiększenia sylwetki serca w porównaniu z obrazem otrzymanym w projekcji brzuszno-grzbietowej. Wielkość serca w stosunku do klatki piersiowej jest różna i w zależności od rasy wynosi od ½ do ²/³ szerokości klatki piersiowej na poziomie 5. pary żeber. W tej projekcji przepona wpukla się do klatki piersiowej, w związku z czym serce ulega przesunięciu w kierunku doczaszkowym i na stronę lewą, co jest najbardziej zauważalne u dużych psów. Serce jest owalne i ustawione pionowo. W tej projekcji lepiej widoczne są naczynia i oskrzela płatów doogonowych płuc, natomiast nie jest widoczny lewy przedsionek, a jedynie lewe uszko serca (9).
