Rozpoznanie opiera się na znalezieniu komórek Blastomyces w materiale uzyskanym poprzez wykonanie biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej z guzków lub węzłów chłonnych oraz preparatu odciskowego z nadżerek i owrzodzeń albo w popłuczynach z drzewa oskrzelowego bądź w płynie otrzewnowym w sporządzonych preparatach cytologicznych. Patogeny mogą być również znalezione w płynie mózgowo-rdzeniowym. Komórki mają kształt owalny lub okrągły, z pojedynczą grubą albo podwójną ścianą, w środku komórki z zasadochłonną centralną częścią, średnicy 10-20 µm. Komórki mogą pączkować, tworząc szerokie przewężenia. Komórki można zidentyfikować również w badaniu histopatologicznym, używając swoistych metod barwienia (metoda Gomoriego, Shiffa, Gridleya), lub wykonać badanie hodowlane (ryc. 5). Bardzo istotna jest diagnostyka obrazowa, badanie radiologiczne klatki piersiowej, układu ruchu i tomografia ośrodkowego układu nerwowego.
Leczenie opiera się na długotrwałym podawaniu leków przeciwgrzybiczych, a rokowanie w zależności od umiejscowienia zmian może być od ostrożnego do niepomyślnego. Efekty leczenia najtrudniej uzyskuje się w postaciach płucnej i nerwowej. Podaje się amfoterycynę B dożylnie w dawce 8-9 mg/kg m.c. co 12 godzin, łącznie z ketokonazolem 10 mg/kg m.c. co 24 godziny przez 2 miesiące. Amfoterycynę należy podawać krócej, ze względu na działanie nefrotoksyczne. Inną skuteczną metodą leczenia jest podawanie itrakonazolu w dawce 5 mg/ /kg m.c. doustnie przez 4-6 miesięcy. W przypadkach blastomikozy wieloogniskowej najlepiej łączyć amfoterycynę B i itrakonazol. Flukonazol wykazuje mniejszą skuteczność niż itrakonazol, ale główne wskazania do jego użycia to grzybica układu moczowego, gruczołu krokowego i ośrodkowego układu nerwowego. W przypadkach blastomikozy skóry oprócz leków o działaniu ogólnoustrojowym stosuje się preparaty miejscowe.
Histoplazmoza
Histoplazmoza powodowana jest przez dimorficzny grzyb Histoplasma capsulatum, bytujący w glebie bogatej w związki organiczne, szczególnie w miejscach, gdzie znajdują się ptasie odchody. W środowisku ma postać micelialną, a w organizmie postać drożdżakową – komórki wielkości 2-4 µm, otoczone ścianą komórkową grubości 4 µm. Jako endemiczny grzyb występuje w krajach o klimacie subtropikalnym, stwierdzany był głównie w USA oraz Australii i Kanadzie. Wyróżnia się również inne dwa gatunki grzyba – H. duboisii i H. farciminosum.
Histoplazmoza spotykana jest zwykle u zwierząt młodych, średnio u psów w wieku do 4 lat, z czego większość zwierząt choruje w wieku od 1. do 3. roku życia. Rasami predysponowanymi do grzybicy są psy pracujące i sportowe, chorobę stwierdzano najczęściej u wyżłów weimarskich, terierów, pointerów i spanieli.
Patogen dostaje się do organizmu drogą inhalacyjną lub prawdopodobnie pokarmową. Z postaci micelialnej przekształca się w postać drożdżakopodobną, jest fagocytowany przez makrofagi. Przeżywając w fagocycie, zaczyna namnażać się i tworzy miejscową reakcję ziarniniakową tkanki, najczęściej płucnej. Przez dłuższy czas może występować postać utajona bez widocznych objawów klinicznych. U zwierząt można obserwować niereagujące na leczenie biegunki z krwią, utratę masy ciała, bladość błon śluzowych, gorączkę, powiększenie powierzchownych węzłów chłonnych. Histoplazmoza może przebiegać z enteropatią białkogubną, zapaleniem stawów i kulawiznami, powiększeniem wątroby i śledziony. W postaci nerwowej można stwierdzić oczopląs lub napady padaczkowe. Zmiany skórne to zwykle ogniska guzków różnej wielkości, ze złuszczającym się na powierzchni naskórkiem, z czasem tworzące konglomeraty guzowate, wrzodziejące, krwawiące i strupiejące. Przypadki skórnej postaci były obserwowane jako zakażenia przyranne, pooperacyjne, np. po owariohisterektomii lub kastracji, albo jako przyczyna zapalenia przestrzeni międzypalcowych, bez objawów dotyczących innych narządów. Choroba przebiega bez świądu. Zmiany mogą występować również na dziąsłach i języku.
W badaniach laboratoryjnych stwierdza się monocytozę, neutrofilię, trombocytopenię. Eozynofilia może występować w przypadkach postaci wielonarządowej.
Rozpoznanie jest ostatecznie ustalane na podstawie znalezienia komórek grzyba w badaniu cytologicznym, barwionym metodą Diff Quik, Wrighta lub Giemzy, albo w badaniu histopatologicznym w barwieniu według Gomoriego bądź Grotta materiału pobranego ze skóry, węzłów chłonnych, płuc czy wątroby. Materiał do badania cytologicznego skóry można pobrać zarówno metodą odciskową, jak i metodą aspiracji cienkoigłowej. Drobnoustroje stwierdzane są zazwyczaj wewnątrzkomórkowo lub rzadziej pozakomórkowo jako okrągłe lub owalne twory, z centralnie wybarwioną na granatowo ścianą komórkową i zewnętrznie przezroczystą obwódką tworzącą efekt „halo”. Czasami Histoplasma spp. może być widoczna w rozmazach krwi obwodowej wewnątrz neutrofilów, makrofagów lub eozynofilów.
Badanie hodowlane nie zawsze daje pozytywne rezultaty, często zdarzają się wyniki fałszywie ujemne, gdzie nie wykazuje się wzrostu postaci micelialnej grzyba. Podobne dane dotyczą przypadków u ludzi, gdzie tylko u około 20% z nich stwierdzany jest wzrost grzyba na podłożach. Trzeba pamiętać również o wysokiej patogenności grzyba podczas wykonywania wszelkich czynności, zarówno badania klinicznego zwierzęcia, jak i badań laboratoryjnych.
Rokowanie w postaci skórnej jest raczej pomyślne. Należy wziąć pod uwagę możliwość jednoczesnego występowania zmian w innych narządach, które nie dają widocznych objawów. Lekiem z wyboru jest itrakonazol w dawce 10 mg/kg m.c. co 12-24 godziny przez 4-6 miesięcy. Zasadą jest, aby leczenie było kontynuowane przez 2 miesiące od ustąpienia zmian. W postaci obejmującej oczy bardziej skutecznym lekiem jest flukonazol, ze względu na lepszą penetrację leku w tej okolicy. Podaje się go w dawce 2,5-5 mg/ /kg m.c. co 12-24 godziny przez 4-6 miesięcy. Ze względu na silniejsze działanie hepatotoksyczne ketokonazol powinien być podawany w ostateczności w dawce 20 mg/kg m.c. co 24 godziny przez 6 miesięcy. Skuteczna, chociaż powodująca objawy uboczne może być amfoterycyna B w dawce 0,25-0,5 mg/kg m.c. dożylnie co 48 godzin. W przypadkach powikłań bakteryjnych łączy się leki przeciwgrzybicze z antybiotykami, takimi jak enrofloksacyna, orbifloksacyna, marbofloksacyna, cefaleksyna lub amoksycylina z kwasem klawulanowym.
Kokcydioidomikoza
Kokcydioidomikoza jest grzybicą powodowaną przez Coccidioides immitis, a pierwsze wzmianki o chorobie, autorstwa Posadasa, pochodzą z 1892 roku z Argentyny. Endemiczne regiony, gdzie stwierdzana jest choroba, to USA, Meksyk i Ameryka Południowa. Podobnie jak w przypadku innych grzybic głębokich, występują dwie postaci grzyba. Postać saprofityczna po inhalacji artrokonidiów przechodzi w formę inwazyjną, tworząc kuliste kształty postaci drożdżakowej. Choroba o wiele częściej występuje u kotów niż u psów.
Najcięższy przebieg choroby stwierdza się w postaci rozsianej, gdzie po wniknięciu artrokonidiów do płuc poprzez układ limfatyczny lub drogą naczyń krwionośnych dostają się do innych narządów. U psów dość często notuje się przypadki grzybicy kości. Inne narządy i układy, gdzie rozwijają się objawy kliniczne, to skóra, łącznie z tkanką podskórną, układ nerwowy, układ chłonny, nerki, wątroba i śledziona. Najczęstszym objawem jest kaszel, może on jednak nie występować, kiedy zajęte są inne narządy wewnętrzne. Kaszel może być suchy, przypominający nudności, stąd właściciele zgłaszają problem wymiotów u zwierzęcia. Kolejnym objawem jest gorączka, spadek masy ciała, brak apetytu. Pojawiają się kulawizny w związku z zajęciem kości i ich bolesnością. Szczególnie bolesne są zmiany występujące na żebrach. Objawy neurologiczne, w tym niedowłady, to skutek objęcia procesem chorobowym rdzenia kręgowego. Ślepota całkowita lub częściowe zaburzenia widzenia są wynikiem zapalenia i uszkodzenia jagodówki.
Rozpoznanie ostateczne ustalane jest na podstawie znalezienia struktur grzyba w badaniu cytologicznym lub histopatologicznym oraz posiewie (wzrost od 3 dni do 3 tygodni). Komórki Coccidioides mają kształt kulisty, są większe od innych komórek zarazków powodujących grzybice głębokie, bo od 10 do 70 µm, o grubej ścianie. Podczas barwienia mogą ulegać zniekształceniu. Endospory są zwykle niewidoczne pozakomórkowo. Na pojedynczym szkiełku w badaniu cytologicznym liczba komórek grzyba może wahać się od kilku do ponad 100. Podobnie jak w przypadku innych opisywanych chorób grzybiczych, badanie hodowlane często nie daje wiarygodnych rezultatów, ze względu na fałszywie ujemne wyniki. Do wykonywania badań najbardziej reprezentatywny jest materiał pobierany z przetok lub rozpadających się guzków. Ze względu na możliwość zakażenia się artrokonidiami drogą aerogenną trzeba zachować szczególną ostrożność podczas prowadzenia hodowli grzyba.
Leczenie jest zbliżone do opisywanego powyżej w przypadku innych grzybic. W postaci wielonarządowej leczenie może trwać nawet rok. Spontaniczne remisje, nawet w postaci ogniskowej obejmującej skórę, nie były stwierdzane.
Mimo że opisane grzybice występują u psów rzadko, były one obserwowane w Polsce. W przypadkach wieloogniskowych, guzowatych, wrzodziejących, asymetrycznie występujących zmian skórnych, zawsze należy brać pod uwagę występowanie kryptokokozy, blastomikozy, histoplazmozy i kokcydioidomikozy. Blastomikoza i histoplazmoza są zoonozami, które mogą wywoływać ciężkie choroby również u ludzi, stąd w procesie pobierania materiału do badań należy zachować szczególną ostrożność.
