Obraz kliniczny przewlekłych enteropatii u psów. Cz. I

Endoskopia przewodu pokarmowego

Głównym celem endoskopii przewodu pokarmowego jest uwidocznienie błony śluzowej jelit oraz pobranie próbek błony śluzowej do badań histopatologicznych. Wskazówki dotyczące prawidłowego przeprowadzenia badania zostały opublikowane i zatwierdzone przez gastroenterologów z Ameryki Północnej i Europy (16). Ostatnie badania wskazują jednak na konieczność pobrania odpowiedniej liczby bioptatów o akceptowalnej jakości, aby możliwe było przeprowadzenie badania histopatologicznego (17). Generalnie bioptat z jelita biodrowego jest przydatny do rozpoznawania chorób jelita cienkiego i bardzo często dostarcza dodatkowych cennych informacji, uzupełniających wyniki badania histopatologicznego dwunastnicy. Dlatego więc do kompletu badań diagnostycznych u psów z przewlekłymi enteropatiami konieczne jest wykonanie badania endoskopowego jelita biodrowego (z dostępu od strony okrężnicy) (18). W grupie 70 psów z przewlekłą enteropatią nasilone zmiany w dwunastnicy, stwierdzone w czasie badania endoskopowego, okazały się niekorzystnym czynnikiem rokowniczym (2).

Badanie histopatologiczne błony śluzowej

Jak wspomniano wcześniej, aby patolog mógł we właściwy sposób przeprowadzić badanie, konieczne jest dostarczenie mu odpowiedniej jakości oraz ilości materiału pobranego w czasie biopsji (17). Po przełomowej publikacji potwierdzającej duże różnice w ocenie bioptatów jelit, dokonanej przez doświadczonych patologów weterynaryjnych (19), WSAVA zebrała grupę badawczą, która opracowała nowy system takiej oceny (16, 20). System ten uwzględnia zarówno strukturalne, jak i zapalne zmiany błony śluzowej występujące w żołądku, jelicie cienkim i jelicie grubym, a następnie ocenia ich nasilenie według systemu opartego na schemacie obrazkowym (16, 20). Przykładem zmian strukturalnych błony śluzowej jelita cienkiego jest skrócenie kosmków jelitowych, uszkodzenie powierzchni nabłonka, rozszerzenie krypt, rozszerzenie jelitowych przestrzeni chłonnych oraz zwłóknienie błony śluzowej. Jednakże wyniki ostatnich badań oceniających przydatność tego nowego systemu wykazały, że nadal zgodność w ocenie tych samych próbek przez różnych patologów była słaba, a rozbieżności dotyczyły przede wszystkim odróżniania zmian łagodnych od umiarkowanych. Rozbieżności te są przynajmniej częściowo przypisywane różnicom w procesie obróbki tkanek (szczególnie procedura barwienia) w różnych laboratoriach (21).

Warto także zauważyć, że zmiany histopatologiczne raczej nie ustępują w czasie leczenia, i to nawet mimo poprawy stanu klinicznego (6, 22). Chociaż trudno wytłumaczyć ten fakt, może to sugerować, że zapalenie w obrębie jelit utrzymuje się na poziomie mikroskopowym i że przewlekłą enteropatię można ograniczać, ale nie można jej wyleczyć.

W jednym z badań oceniano glikoproteinę p (p-gp), będącą induktywną pompą transportową, która może być odpowiedzialna za oporność na leczenie, w błonie śluzowej 45 psów z przewlekłą enteropatią. Zgodnie z oczekiwaniami ekspresja glikoproteiny P w błonie śluzowej wzrosła po leczeniu steroidami. Ponadto niska ekspresja p-gp była związana z dobrą reakcją na leczenie (23). Dlatego ekspresja p-gp w dwunastnicy może być interesującym i praktycznym wskaźnikiem prognostycznym dla psów z przewlekłą enteropatią.

Postępowanie diagnostyczne u psów z przewlekłą biegunką

U psów z przewlekłą biegunką o intensywności łagodnej do umiarkowanej zalecane jest przeprowadzenie kompleksowego postępowania diagnostycznego, którego celem jest wykluczenie większości najczęstszych przyczyn przewlekłych enteropatii. W początkowym etapie postępowania konieczne jest badanie parazytologiczne kału. Alternatywnie można przeprowadzić próbne leczenie lekami przeciwpasożytniczymi o szerokim zakresie działania (np. fenbendazol 50 mg/kg przez 3-5 dni). Innym ważnym krokiem jest zmiana diety na zawierającą wysoko biodostępne składniki, białko pochodzące z nowego źródła lub hydrolizowane peptydy. Wykazano, że do 70% psów z przewlekłą enteropatią reaguje korzystnie na taką dietę już po 7-10 dniach jej podawania (2). Korzystne może być też podawanie przez 2-4 tygodnie leków przeciwbakteryjnych, takich jak metronidazol, tylozyna czy tetracykliny, szczególnie u młodszych psów ras dużych (patrz ARD w cz. II artykułu) (24).

U psów z cięższą postacią kliniczną początkowe postępowanie powinno być bardziej intensywne i obejmować testy dodatkowe, takie jak badanie biochemiczne i morfologiczne krwi, a także ultrasonografię jamy brzusznej. To samo dotyczy psów, u których nie działa opisany powyżej prosty schemat postępowania. Konieczne mogą być także dalsze badania, takie jak endoskopia z pobraniem i analizą bioptatów.