14/03/2018
Warto pamiętać, że u kotów najlepszą metodą pobierania materiału do hodowli jest tzw. metoda szczoteczkowa, polegająca na wyszczotkowaniu przez co najmniej minutę włosów i naskórka przy wykorzystaniu nie szczoteczki do zębów, lecz okrągłej szczoteczki o średnicy co najmniej 7 cm.
Ryc. 9. Przykład dermatofitozy u cavalier king charles spaniela, naśladującej obrazem klinicznym chorobę skóry na tle autoagresywnym.
Niestety często obserwuje się nieprawidłowy sposób pobierania materiału, polegający na wyrwaniu pojedynczej kępki włosów z obszaru zmienionej skóry lub rolowaniu wymazówką po zmienionym fragmencie skóry. Trzeba pamiętać, że takie metody pobierania próbki mogą zafałszować wynik.
W przypadku dermatofitozy za optymalne rozwiązanie terapeutyczne uważa się kombinację leczenia miejscowego, ogólnego i odkażania środowiska, w którym przebywa zakażone zwierzę.
Leczenie miejscowe ma na celu likwidację grzyba i ochronę środowiska przed dalszym skażeniem zarodnikami. Do leczenia miejscowego na rynku europejskim dostępnych jest kilka preparatów. Za najbardziej skuteczny uważany jest Malaseb – preparat zawierający chlorheksydynę i mikonazol. Preparat Imaverol zawierający enilkonazol jest równie skuteczny, ale nie jest tak uniwersalny jak Malaseb, przeznaczony jest bowiem tylko dla psów i koni, a nie nadaje się do zastosowania u kotów, u których po miejscowym zastosowaniu Imaverolu odnotowano przypadki nagłej śmierci, zwłaszcza u kotów perskich. Warto zauważyć, że preparaty zawierające jedynie chlorheksydynę nie są równie skuteczne jak te zawierające tę substancję w kombinacji z innymi środkami – badania przeprowadzone przy wykorzystaniu preparatów zawierających wyłącznie chlorheksydynę wykazały, że po ich zastosowaniu nie wszystkie zarodniki zostały wyeliminowane.
Istnieje rozbieżność opinii co do konieczności ostrzyżenia zakażonego zwierzęcia przed podjęciem terapii miejscowej. Oczywiście nie ma wątpliwości, że po ostrzyżeniu można znacznie łatwiej i precyzyjniej leczyć miejscowo. Decyzję o tym, czy pacjenta należy ostrzyc, czy nie, uzależnia się nie od stopnia zaawansowania zmian chorobowych, lecz od liczby zakażonych zwierząt przebywających w środowisku. Strzyżenie jest zalecane, jeśli w środowisku jest kilka zakażonych zwierząt. Przeciwnicy strzyżenia wskazują na to, że nawet najdrobniejsze urazy skóry mogą prowadzić do poważnych powikłań w przebiegu dermatofitozy, która w takich wypadkach często rozprzestrzenia się błyskawicznie. Dlatego strzyc należy tylko z włosem, ostrzem nr 10, a nie ostrzem operacyjnym.
Ryc. 10. Pięcioletnia suka rasy labrador z nietypowym obrazem klinicznym w przypadku zakażenia Trichophyton mentagrophytes.
W leczeniu ogólnym do niedawna nieocenionym lekiem była gryzeofulwina, która niestety została wycofana ze sprzedaży. Obecnie za najskuteczniejsze uważa się dwie substancje – itrakonazol oraz terbinafinę. U kotów itrakonazol stosuje się w dawce 10 mg na kg masy ciała, a u psów w dawce 5 mg na kg masy ciała. Lek ten wystarczy stosować w terapii pulsacyjnej co tydzień przez 3 kolejne dni. Równie skuteczna jest terbinafina w dawce 10-30 mg na kg masy ciała, także pulsacyjnie.
Odkażanie środowiska ma na celu uniknięcie nawrotów grzybicy i rozprzestrzeniania się jej na inne zwierzęta i ludzi. Ten trzeci krok w leczeniu grzybicy skórnej u psów i kotów jest niestety najczęściej pomijany i dlatego tak często grzybica skórna, szczególnie u kotów, jest problemem nawracającym. Unieszkodliwienie dermatofitów w środowisku chorującego zwierzęcia jest podstawą profilaktyki grzybicy skórnej. W tym celu najlepiej zastosować enilkonazol w sprayu, ale należy zdawać sobie sprawę z wysokich kosztów stosowania tego preparatu. W wielu krajach są już dostępne dymowe generatory do rozpylania enilkonazolu w schroniskach, kociarniach i hodowlach. W Polsce dostępne są świece dymne zawierające enilkonazol. Konieczne jest jednak uprzedzenie właścicieli, że zastosowanie świec wiąże się z wydobywaniem się dużych ilości dymu nieszkodliwego dla ludzi i zwierząt. Takie zabiegi przeprowadza się raz w miesiącu i są one bardzo skuteczne. Równie skuteczne jest zastosowanie wybielacza chlorowego w roztworze wodnym o stężeniu 0,05%, ale trzeba pamiętać, że środek ten wywiera niszczący wpływ na przedmioty, które zostaną nim spryskane.
Błędem terapeutycznym najczęściej popełnianym w przypadku leczenia grzybic skórnych jest stosowanie miejscowych wcierek preparatu przeciwgrzybiczego w miejscach zmienionych chorobowo. Stosujący taki zabieg, najczęściej z wykorzystaniem enilkonazolu, zapominają o tym, że u psów i kotów, w przeciwieństwie do ludzi, u których zarodniki grzybów koncentrują się w promieniu 10 cm od zmiany chorobowej, zarodniki grzyba rozsiane są po całej sierści, a nie wszystkie zmiany chorobowe są widoczne gołym okiem. Metoda wcierek jest niezwykle ceniona przez lekarzy ze względu na to, że stosunkowo szybko daje widoczne efekty kliniczne objawiające się porastaniem wyłysień. Niestety wkrótce po tym na skórze pacjenta pojawiają się nowe ogniska choroby, powstałe bądź z ognisk wcześniej niewidocznych, bądź będące efektem pozostawienia zarodników na włosach.
W przypadku zwierząt, u których leczenie ogólne z powodu chorób wątroby nie jest możliwe, należy zastosować długotrwałą szamponoterapię przez co najmniej 8 tygodni, najlepiej za pomocą preparatu zawierającego chlorheksydynę i mikonazol. Kąpiele w szamponie przeznaczonym dla ludzi, zawierającym ketokonazol, nie są wskazane, ponieważ preparat ten jest przeznaczony do skóry o pH 5,5, typowym dla człowieka. U kotów natomiast stosowanie ketokonazolu nie jest wskazane w żadnej formie, dla tego gatunku ketakonazol jest bowiem lekiem hepatotoksycznym, nawet jako składnik szamponu.
U psów ketokonazolu nie należy stosować doustnie jako leku pierwszego wyboru. Stosowanie tej substancji należy zarezerwować jedynie dla przypadków dermatofitozy wywołanej przez gatunek Trichophyton oporny na inne leki.
Kerion, wbrew szeroko rozpowszechnionej opinii, nie jest zmianą skórną, lecz nazwą silnej reakcji immunologicznej, której objawem jest bardzo dobrze odgraniczony guzek z silnym obrzękiem, przeważnie zlokalizowany na grzbiecie nosa lub na głowie. Do reakcji tej dochodzi najczęściej w przebiegu zakażenia Microsporum gypseum lub Trichophyton menatagrophytes. Uważa się, że biopsja jest najlepszą metodą potwierdzenia podejrzenia kerionu. Warto wiedzieć, że zmiana ta ustępuje samoistnie w krótkim czasie.
Obecnie skuteczność szczepień profilaktycznych przeciwko dermatofitozie została potwierdzona jedynie u bydła i u zwierząt futerkowych. Szczepionki opracowane do stosowania u psów i kotów nie zapobiegają grzybicy. Efektem działania tych szczepionek jest szybsze ustąpienie objawów klinicznych u chorych zwierząt.
Według niektórych autorów takie działanie szczepionek stosowanych w zakażeniu grzybicą skórną przynosi więcej szkody niż pożytku, gdyż widoczna poprawa kliniczna wcale nie jest równoznaczna z wyleczeniem, a skłania zarówno lekarza, jak i właściciela do przedwczesnego zakończenia leczenia.
