05/11/2018
W zasadzie nie ma leczenia, które gwarantowałoby całkowitą eliminację pasożytów z organizmu zarażonych psów. Najbardziej skuteczną terapią inwazji H. americanum jest stosowanie sulfonamidów potencjalizowanych trimetoprymem (15 mg/kg p.o. co 12 godz.), klindamycyny (10 mg/kg p.o. co 8 godz.) lub pirymetaminy (0,25 mg/kg p.o. co 24 godz.) przez dwa tygodnie. Poprawa stanu chorych psów widoczna jest już po 48-72 godzinach od rozpoczęcia leczenia. W wielu przypadkach, aby zapobiec nawrotom choroby po zastosowaniu wspomnianych chemioterapeutyków, wskazane jest kontynuowanie leczenia za pomocą kokcydiostatyku – dekokwinatu w dawce 10-20 mg/kg p.o. co 12 godz. przez 2-6 miesięcy.
H. canis wykazuje wrażliwość na imidokarb. Lek ten stosowany jest w dawce 5 mg/kg s.c. lub p.o. co 14 dni do momentu gdy w rozmazach krwi nie będą widoczne pasożyty (lub też do uzyskania ujemnych wyników badania PCR) (33). Alternatywą dla imidokarbu jest doksycyklina w dawce 10 mg/kg/dzień p.o. przez 3-4 tygodnie. U kotów skutecznym antybiotykiem wykorzystywanym w zwalczaniu inwazji jest doksycyklina w dawce 5 mg/kg/dzień p.o. przez 10 dni (34).
Cytaukszoonoza jest transmisyjną chorobą kotów wywoływaną przez pierwotniaki Cytauxzoon felis, zaliczane do rzędu Piroplasmida, rodziny Theileriidae. Ich cykl rozwojowy w organizmie kręgowców obejmuje dwie fazy – wewnątrzerytrocytarną oraz tkankową, w trakcie której w makrofagach oraz monocytach gospodarza formują się duże schizonty. Ostry, śmiertelny przebieg choroby związany jest z wystąpieniem fazy tkankowej (35).
Ryc. 4. Bladość błon śluzowych będąca konsekwencją niedokrwistości jest jednym z typowych objawów cytaukszoonozy kotów.
Głównymi przenosicielami cytaukszoonozy są kleszcze Dermacentor i Amblyomma (36). Podobnie jak w przypadku innych inwazji powodowanych pasożytami krwi, do zarażenia może też dojść w następstwie transfuzji krwi (37, 38).
W przebiegu cytaukszoonozy atakowanych jest wiele narządów i układów, w związku z czym jej obraz kliniczny może wykazywać duże zróżnicowanie. Klasyczna cytaukszoonoza charakteryzuje się nadostrym przebiegiem i blisko 100% śmiertelnością. Do padnięć dochodzi w ciągu pięciu dni od pierwszych jej objawów. Przebieg choroby u kotów zarażonych zarówno naturalnie, jak i eksperymentalnie jest podobny. Pierwszymi objawami są: posmutnienie, utrata apetytu, gorączka (dochodząca do 41,5°C), bladość błon śluzowych (ryc. 4), zmiana zabarwienia moczu na kolor brunatny, duszność, a także zaburzenia krążenia, przejawiające się wydłużonym czasem wypełnienia naczyń włosowatych oraz niewydolnością serca, której towarzyszą charakterystyczne zmiany osłuchowe. Tuż przed zejściem śmiertelnym pojawiają się spadek temperatury ciała oraz śpiączka.
U zwierząt z cytaukszoonozą badaniem hematologicznym można wykazać niedokrwistość normocytarną, normobarwliwą, leukopenię oraz trombocytopenię. Badaniem biochemicznym surowicy krwi stwierdza się podwyższone stężenie bilirubiny, mocznika, kreatyniny i glukozy, wzrost aktywności enzymów wątrobowych AST i ALT, natomiast spadek stężenia albumin, cholesterolu oraz potasu (39).
Chorobę rozpoznaje się na podstawie badania mikroskopowego rozmazu krwi barwionego metodą Giemsy i stwierdzenia obecności merozoitów Cytauxzoon felis wewnątrz krwinek czerwonych (40). Badanie to ma jednak ograniczoną czułość, gdy inwazja znajduje się w fazie schizogonii (faza przederytrocytarna). Pośmiertnie obecność pierwotniaków w tkankach można wykazać badaniem histopatologicznym (41). Morfologicznie pasożyty są podobne do Babesia felis.
Techniką diagnostyczną o najwyższej czułości jest badanie PCR. W celu ostatecznej identyfikacji pasożyta oraz badania związków filogenetycznych pomiędzy różnymi jego szczepami produkty PCR poddaje się sekwencjonowaniu (42).
Leczenie cytaukszoonozy obejmuje podawanie preparatów przeciwpierwotniaczych oraz terapię wspomagającą. Spośród substancji o działaniu bójczym w stosunku do C. felis należy wymienić diminazen oraz imidokarb. Oba leki, każdy w dawce 2 mg/kg, stosowano z dobrym efektem w leczeniu choroby u kotów (43). Najnowsze badania (44) wskazują, że połączenie atowakwonu (15 mg/kg p.o. co 8 godz.) z azytromycyną (10 mg/kg p.o. co 24 godz.) cechuje wyższa skuteczność zwalczania inwazji aniżeli imidokarb (3,5 mg/kg i.m.). Leczenie wspomagające obejmuje dożylne podawanie roztworów izotonicznych, heparyny (w celu zapobiegania rozwojowi DIC), transfuzje krwi, a także stosowanie osłonowo antybiotyków (43). Zapobieganie chorobie polega na stosowaniu profilaktyki przeciwkleszczowej oraz ograniczeniu wędrówek kotów (pomocna w tym może okazać się kastracja). Dotychczas nie prowadzono badań nad immunoprofilaktyką cytaukszoonozy kotów.
Powyżej przedstawiono podstawowe, aktualne informacje dotyczące chorób odkleszczowych psów i kotów stwierdzanych w Europie, a stosunkowo mało znanych polskim lekarzom weterynarii. Zmiana warunków klimatycznych, obserwowana na przestrzeni ostatnich lat na naszym kontynencie, stwarza ryzyko pojawiania się na jego obszarze nowych, niespotykanych dotychczas inwazji i infekcji. Wiedza na temat nowych jednostek wektorowych, które mogą wystąpić także u rodzimych psów i kotów, oraz metod ich rozpoznawania i leczenia jest niezbędna lekarzom weterynarii. Jest to istotne również z uwagi na fakt coraz częstszych podróży właścicieli ze zwierzętami w rejony endemiczne dla opisanych powyżej chorób.
