05/11/2018
dr hab. prof. nadzw. Łukasz Adaszek
lek. wet. Paweł Łyp
lek. wet. Łukasz Mazurek
prof. dr hab. Stanisław Winiarczyk
dr hab. prof. nadzw. Łukasz Adaszek
lek. wet. Paweł Łyp
lek. wet. Łukasz Mazurek
prof. dr hab. Stanisław Winiarczyk
Terminem „choroby wektorowe” (vector-borne diseases – VBD) określa się jednostki o etiologii zakaźnej lub pasożytniczej, przenoszone przez stawonogi, takie jak kleszcze, komary lub pchły. Stały monitoring chorób wektorowych jest istotny, gdyż wiele z nich stanowi zagrożenie dla ludzi (1).
SUMMARY
Ticks as vectors of new infectious and invasive diseases in dogs and cats
This article presents the current knowledge regarding selected tick-borne diseases of dogs and cats, such as bartonellosis, hepatozoonosis and cytauxzoonosis. The clinical manifestations of these infections and the principles of diagnosis and treatment are presented. This knowledge is necessary for veterinary surgeons, especially given the fact that owners and their pets increasingly travel to endemic areas for the these diseases.
Key words: ticks, dogs, cats, tick-borne disease
Wydaje się, że w naszych warunkach klimatycznych głównym przenosicielem chorób zakaźnych i inwazyjnych są kleszcze. Na świecie rozpoznano około 900 gatunków kleszczy, z czego 77 w samej Europie (2). Wiadomo, że kleszczem o największym znaczeniu z punktu widzenia medycyny człowieka w Polsce jest Ixodes ricinus (ryc. 1), a z punktu widzenia medycyny weterynaryjnej – Ixodes ricinus i Dermacentor reticulatus. Kleszcze te są zdolne do pasożytowania na wielu gatunkach kręgowców i na powłokach ich ciała mogą być zawlekane w obszary dotychczas od nich wolne. W Europie kleszcze pasożytujące na kotach i psach należą do rodziny Ixodidae – kleszczy twardych (ryc. 2). Główne ich gatunki są przedstawicielami rodzajów Ixodes, Rhipicephalus i Dermacentor, a w dalszej kolejności Haemaphysalis i Hyalomma (2).
Wzrost częstości wykrywania chorób odkleszczowych przypisuje się różnym czynnikom, m.in. rosnącej liczbie wektorów i ich rozprzestrzenianiu się na nowe obszary oraz poznawaniu nowych gatunków pajęczaków. Czynnikami tymi są również powiększający się teren zamieszkiwania i wzrost liczby dzikich zwierząt będących rezerwuarem kleszczy, a także ostatnio występujące zmiany biogeograficzne i klimatyczne sprzyjające wzrostowi liczebności stawonogów. Konsekwencją przedstawionych powyżej zmian jest pojawianie się nowych jednostek – chorób wektorowych, na terenach dotychczas od nich wolnych.
Celem artykułu jest przedstawienie opisu wybranych, częściowo nowych dla nas chorób wektorowych – bartonelozy, hepatozoonozy i cytaukszoonozy, pojawiających się w Europie, mogących stanowić zagrożenie dla rodzimych psów i kotów.
Ryc. 1. Kleszcze Ixodes ricinus są głównymi przenosicielami chorób na ludzi i zwierzęta.
Bartoneloza jest chorobą wywoływaną przez bakterie Bartonella spp., należące do rzędu Rickettsiales. W obrębie rodzaju Bartonella wyróżnia się 24 gatunki, z czego sześć jest w stanie zakażać koty.
Ryc. 2. Inwazja kleszczy Ixodes ricinus u kota.
Bakterie Bartonella są małymi, pleomorficznymi, Gram-ujemnymi pałeczkami bytującymi wewnątrzkomórkowo (3). Niektóre bartonele mogą wywoływać zachorowania ludzi. B. henselae, której rezerwuarem są koty, u ludzi wywołuje chorobę kociego pazura. Wśród kotów patogen ten jest szeroko rozpowszechniony (bakteriemia występuje u 8-56% klinicznie zdrowych zwierząt), a jego przenosicielem jest pchła kocia Ctenocephalides felis oraz kleszcz I. ricinus (4).