Endokardiozą nazywamy przewlekłą zwyrodnieniową chorobę zastawki dwudzielnej i(lub) trójdzielnej. Jest to najczęstsza choroba serca występująca u psów (1). Szacuje się, że stanowi około 10% wszystkich przypadków przyjmowanych w klinikach weterynaryjnych. Na ogół zmiany dotyczą zastawki mitralnej, jednak w 30% chorobą objęte są obie zastawki przedsionkowo-komorowe.

Endokardioza częściej występuje u samców. Chorują przeważnie psy małych ras, zwykle poniżej 20 kg masy ciała (2, 3, 4). W większości przypadków choroba postępuje powoli. Pies ze stwierdzonym szmerem sercowym wymaga niekiedy wyłącznie obserwacji, nawet przez kilka lat, zanim rozwinie się zastoinowa niewydolność serca (ZNS). Leczenie farmakologiczne stosuje się dopiero przy ZNS, w niektórych sytuacjach można jednak rozpocząć je wcześniej, aby opóźnić rozwój choroby.

Przyczyna choroby nie jest dokładnie poznana. Wiele badań wskazuje na wrodzone skłonności do jej wystąpienia. W przebiegu endokardiozy pojawiają się zmiany w komórkach i macierzy międzykomórkowej zarówno płatków zastawki, jak i strun ścięgnistych. W początkowej fazie choroby dochodzi do zmian w strukturach kolagenowych zastawki oraz pogrubienia komórek śródbłonka, co prowadzi do zmian zwyrodnieniowych widocznych na płatkach zastawki. U niektórych osobników możemy zaobserwować wypadanie płatka zastawki dwudzielnej. Postępujące zmiany zwyrodnieniowe są przyczyną niedomykalności zastawki, co skutkuje pojawieniem się w momencie zamknięcia zastawki strumienia zwrotnego skierowanego do wnętrza przedsionka. To z kolei prowadzi do przerostu odśrodkowego lewej komory i jej dysfunkcji (2, 5, 6). Klasyfikacja ACVIM (American College of Veterinary Internal Medicine) ułatwiła określanie stopnia zaawansowania choroby poprzez usystematyzowanie kolejnych jej faz. Określiła również wytyczne dotyczące leczenia psów z różnym stopniem zaawansowania choroby. Klasyfikacja ta wyróżnia cztery stadia przewlekłej zwyrodnieniowej choroby zastawki dwudzielnej i(lub) trójdzielnej:

• Stadium A – pacjenci z dużym ryzykiem rozwinięcia się w przyszłości choroby serca, obecnie jednak bez żadnych zmian – na przykład cavalier king charles spaniel, który nie ma szmerów sercowych, jako rasa wysoce predysponowana do endokardiozy.
• Stadium B – pacjenci z chorobą serca, która może powodować wystąpienie szmerów sercowych w badaniu osłuchowym. Pacjenci ci nie mają objawów klinicznych niewydolności serca. Możemy wyróżnić:
  • stadium B1 – pacjenci, u których badanie radiograficzne lub echokardiograficzne nie wykazało powiększenia jam serca
  • stadium B2 – pacjenci nadal niewykazujący objawów klinicznych, ale z powiększeniem przynajmniej jednej jamy serca
• Stadium C – pacjenci, którzy mieli lub mają objawy kliniczne niewydolności serca.
• Stadium D – pacjenci w końcowym stadium choroby, z klinicznymi objawami niewydolności serca, którzy nie reagują na standardowe leczenie i wymagają innych schematów postępowania.