27/04/2020
Ryc. 2. Pacjent z zachłystowym zapaleniem płuc powikłanym zakażeniem na tle beztlenowców podczas intensywnej terapii.
Ponieważ infekcjom beztlenowym na ogół towarzyszą zakażenia drobnoustrojami tlenowymi, w wielu przypadkach stosowane są preparaty wykazujące aktywność w stosunku do obu grup drobnoustrojów. Wybierając chemioterapeutyk, należy zwrócić uwagę na rodzaj infekcji (na przykład przy ropniach antybiotykoterapia jest nieskuteczna z uwagi na brak możliwości penetracji leków do światła ropnia), toksyczność leku, zdolność do jego wiązania się z białkami osocza, możliwość rozwoju u drobnoustrojów oporności na lek, drogę podania leku itp.
Z punktu widzenia farmakoterapii najkorzystniej jest, gdy leczenie zakażeń beztlenowcowych nie ma charakteru empirycznego, lecz poparte jest badaniem bakteriologicznym oraz oceną lekowrażliwości wyizolowanych szczepów. Pozwala to rozpocząć terapię celowaną, przy której szanse pacjenta na powrót do zdrowia istotnie rosną.
Do chemioterapeutyków najczęściej stosowanych w medycynie weterynaryjnej w zwalczaniu zakażeń powodowanych przez beztlenowce należą: metronidazol, klindamycyna, amoksycylina z kwasem klawulanowym oraz niedostępny w Polsce chloramfenikol. Z kolei aminoglikozydy i sulfonamidy nie nadają się do leczenia omawianych typów zakażeń (6).
Badania nad wrażliwością szczepów Bacteroides spp., B. fragilis, Peptostreptococcus spp., Fusobacterium spp., Porphyromonas spp., Clostridium spp. i Prevotella spp. izolowanych od psów i kotów wykazały, że wszystkie izolaty wykazują wrażliwość na metronidazol, i amoksycylinę z kwasem klawulanowym. Skuteczność ampicyliny wahała się w przedziale od 65% dla B. fragilis do 100% dla Peptostreptococcus spp., Fusobacterium spp., Porphyromonas spp., Clostridium spp. i Prevotella spp., natomiast skuteczność klindamycyny od 77% dla B. fragilis do 100% dla Peptostreptococcus spp., Fusobacterium spp., Porphyromonas spp. i Prevotella spp. (7).
Tabela I. Dawkowanie leków najczęściej stosowanych przy zakażeniach beztlenowcowych u psów i kotów
Poniżej zaprezentowano krótką charakterystykę antybiotyków wykazujących aktywność w stosunku do bakterii beztlenowych. W tab. I przedstawiono dawkowanie leków najczęściej stosowanych przy zakażeniach beztlenowcowych u psów i kotów.
Metronidazol jest jednym z najczęściej stosowanych leków z grupy imidazoli w zwalczaniu chorób wywołanych bakteriami beztlenowymi, zarówno przetrwalnikującymi, jak i niewytwarzającymi endospor, oraz niektórymi pierwotniakami. W medycynie weterynaryjnej metronidazol wykorzystywany jest u różnych gatunków zwierząt, w tym u psów i kotów, w leczeniu zakażeń spowodowanych beztlenowcami, na przykład zakażenia płuc i opłucnej (martwicze zapalenie płuc, zachłystowe zapalenie płuc, ropień płuca), zapalenia wsierdzia, zakażeń przewodu pokarmowego i jamy brzusznej (zapalenie otrzewnej, ropień wątroby, zakażenia po zabiegach chirurgicznych okrężnicy lub odbytnicy, choroby ropne jamy brzusznej i miednicy itp.), zapalenia macicy, zakażeń kości i stawów (np. zapalenie kości i szpiku), zgorzeli gazowej, posocznicy (7, 8, 9).
Klindamycyna jest półsyntetycznym antybiotykiem z grupy linkozamidów. Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego i penetruje błony biologiczne. Klindamycyna jest mniej toksyczna oraz bardziej aktywna wobec tlenowych bakterii Gram-dodatnich w porównaniu z innym linkozamidem – linkomycyną. Jest skuteczna w stosunku do większości Gram-dodatnich tlenowych ziarenkowców oraz zarówno Gram-ujemnych, jak i Gram-dodatnich bakterii beztlenowych i mikroaerofilnych, takich jak Bacteroides spp., Fusobacterium spp., Peptostreptococcus spp., Clostridium perfringens, Actinomyces spp., Porphyromonas spp. (10, 11). Działa bakteriobójczo lub bakteriostatycznie, w zależności od drobnoustrojów oraz stężenia, jakie osiąga w miejscu infekcji (11, 12).
Amoksycylina jest antybiotykiem beta-laktamowym, zawierającym w swojej strukturze pierścień beta-laktamowy i pierścień tiazolidyny. Działanie bakteriobójcze leku polega na hamowaniu tworzenia ściany komórkowej bakterii, powoduje on więc lizę tylko bakterii będących w fazie wzrostu. Działanie amoksycyliny w wielu preparatach wzmacniane jest kwasem klawulanowym. Jest on inhibitorem beta-laktamaz – enzymów bakteryjnych niszczących antybiotyki beta-laktamowe. Tak więc jednoczesne podanie kwasu klawulanowego rozszerza zakres działania amoksycyliny także o bakterie produkujące te enzymy. Połączenie amoksycyliny z kwasem klawulanowym wykazuje skuteczność w stosunku do wielu bakterii tlenowych i beztlenowych (7).
Po doustnym podaniu psom amoksycylina i kwas klawulanowy są szybko wchłaniane, a najwyższe stężenia amoksycylina osiąga w nerkach (mocz) i w żółci, a także w wątrobie, płucach, sercu i śledzionie. Przenikanie amoksycyliny do płynu mózgowo-rdzeniowego jest niewielkie (9).
Tabela II. Aktywność działania różnych antybiotyków w stosunku do bakterii beztlenowych
Skuteczność pozostałych antybiotyków wykazujących zróżnicowaną aktywność w stosunku do bakterii beztlenowych przedstawiono w tab. II.
W medycynie człowieka podejmowano próby leczenia zakażeń wywoływanych przez przetrwalnikujące Gram-dodatnie pałeczki przy użyciu tlenoterapii hiperbarycznej w komorze hiperbarycznej. Wykorzystuje ona ciśnienie wyższe od atmosferycznego. W trakcie zabiegu chorzy oddychają czystym, 100% tlenem (13). Taką formę leczenia uznaje się jednak za kontrowersyjną. Brak jest kontrolowanych badań na temat jej skuteczności, w związku z czym wydaje się, że nie ma także istotnych wskazań do jej stosowania u psów i kotów z omawianymi infekcjami.
