Jednym z najczęstszych wskazań do wprowadzenia przezskórnej terapii hormonalnej u kobiet jest łagodzenie objawów związanych z menopauzą. Estrogeny mogą być podawane zarówno w formie plastrów, kremów, jak i żeli lub sprayów. Pomimo wielu zalet taka terapia niesie ze sobą ryzyko wtórnego narażenia na podawane substancje zarówno ludzi, jak i zwierząt. Niniejszy artykuł i prezentowane w nim przypadki kliniczne mają na celu podkreślenie znaczenia konsekwencji wtórnego narażenia naszych pacjentów na zewnętrzne źródło estrogenów oraz wynikających z niego trudności diagnostycznych.

Przezskórna terapia zastępcza

Przezskórna hormonalna terapia zastępcza (HTZ) znalazła szerokie zastosowanie w medycynie człowieka. Łagodzenie objawów związanych z menopauzą jest jednym z najczęstszych wskazań do wprowadzenia zastępczej terapii estrogenowej w tej formie. Natomiast u mężczyzn transdermalne terapie suplementujące testosteron są wykorzystywane w przypadkach hipogonadyzmu i hipoandrogenizmu. Przezskórne stosowanie produktów leczniczych zyskało popularność ze względu na łatwość aplikacji oraz mniejsze skutki uboczne w porównaniu z preparatami podawanymi drogą doustną. Preparaty te są nieinwazyjne, wywierają mniejszy wpływ na czynność wątroby poprzez redukcję metabolizmu pierwszego przejścia, nie wiążą się z ryzykiem podrażnienia żołądka oraz w przypadku terapii estrogenowej zmniejszają ryzyko wystąpienia zakrzepicy żylnej (4, 5).

Przezskórna hormonalna terapia zastępcza może być stosowana w postaci plastrów, żelu, kremu lub sprayu. Pomimo niezaprzeczalnych zalet tego rodzaju terapia nie jest pozbawiona wad. Należą do nich trudności w aplikacji odpowiedniej dawki, podrażnienie skóry, a przede wszystkim ryzyko wtórnego narażenia ludzi i zwierząt na podawane substancje (1, 5).

Patogeneza

Według dostępnej literatury przypadki wtórnej ekspozycji zwierząt na przezskórną terapię hormonalną człowieka notowane były przy stosowaniu kremów, żeli i sprayów. Nie odnotowano ich przy prawidłowym użyciu plastrów. Stąd wydaje się, że kluczowe znaczenie w wystąpieniu objawów hiperestrogenizacji wywołanej wtórną ekspozycją na przezskórną terapię estrogenową ma kontakt skóra do skóry. Zalecenia zawarte w ulotkach najczęściej wybieranych preparatów jako miejsce aplikacji wskazują skórę brzucha oraz wewnętrzną stronę przedramienia i uda. Z tego powodu na wtórny kontakt szczególnie narażone są szczenięta i kocięta, co wynika z ich stosunkowo małego rozmiaru, niedojrzałości oraz większej potrzeby bezpośredniego kontaktu z domownikami. W grupie ryzyka znajdują się również psy ras toy i małych, które często są noszone na rękach, oraz zwierzęta żyjące w bliskim kontakcie z właścicielami, na przykład śpiące w łóżku z opiekunem stosującym ten rodzaj terapii (5).