Zabieg chirurgiczny wiąże się z bólem, który ma nastąpić, nastąpił w czasie zabiegu i będzie się utrzymywał po jego zakończeniu przez różny czas. Ból – swego rodzaju odwieczne doświadczenie – jest zjawiskiem wszechobecnym wśród istot żywych, w tym również roślin (1). Jest kompleksowym, wielowymiarowym odczuciem (angażującym czynniki czuciowe i emocjonalne), stanowi więc zarówno zjawisko fizyczne, jak i psychiczne.

Oficjalna definicja bólu według International Association for the Study of Pain (IASP) (2) podaje, że ból to „nieprzyjemne doświadczenie czuciowe i emocjonalne, związane z aktualnym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek lub opisane w kategoriach takich uszkodzeń” (3, 4). Mimo obecności na rynku leków różnych substancji o działaniu analgetycznym wciąż istnieje znaczna rozpiętość między występowaniem bólu a jego efektywną propedeutyką i leczeniem. Dotyczy to zwłaszcza znoszenia bólu ostrego, towarzyszącego zabiegom chirurgicznym, powiązanym najczęściej z uszkodzeniem albo zamierzonym przyżyciowym „miażdżeniem” tkanek. Tej nieumiejętności poświęcono to opracowanie, mające na celu pro­pagowanie etycznego postępowania obejmującego opanowywanie bólu i planowanie bezbolesnego prowadzenia pacjenta chirurgicznego, zwłaszcza małych zwierząt. Znajduje to potwierdzenie w konstatacji Global Pain Council (GPC), uznającej ból za czwartą oznakę życia danego osobnika (5).

Zarządzanie bólem obejmuje rozważenie bólu, rozpoznanie go i radzenie sobie z nim. Z bólem związany jest szeroki zakres stanów (na przykład ostra lub przewlekła choroba zapalna, nowotwór, uraz i przyczyny jatrogenne, takie jak zabieg chirurgiczny). Ból należy leczyć nie tylko z uwagi na dobrostan i etykę zawodową, ale także z medycznego punktu widzenia. Dobrze udokumentowano, że nieprofesjonalne leczenie bólu w okresie pooperacyjnym ma szkodliwy wpływ na powrót do zdrowia, w tym gojenie się ran i maksymalne przywrócenie funkcji życiowych pacjenta.

Ból można opisać jako „nieprzyjemne doznanie zmysłowe i emocjonalne, faktycznie lub potencjalnie uszkadzające tkanki” (6). Ze względu na patomechanizmy wywoływania bólu wyróżnia się ból ostry (łagodny, umiarkowany, intensywny, bardzo intensywny), przewlekły, receptorowy (nocyceptywny – somatyczny, trzewny – rozlany, rzutowany) i ekstrareceptorowy, zwany niereceptorowym albo neuropatycznym, który jest bólem przewlekłym. Jest on spowodowany uszkodzeniem ośrodkowego i/lub obwodowego układu nerwowego w następstwie urazów, zakażenia, niedokrwienia, niedotlenienia, zaburzeń metabolicznych albo bujania nowotworowego (7). O bólu ostrym mówi się w przypadku objawów występujących do trzech miesięcy. Zwykle ustępuje on po kilku lub kilkunastu dniach. Ostry ból przeważnie ma miejsce w czasie uszkodzenia i u większości zwierząt powoduje nagłą zmianę zachowania mającą na celu minimalizację urazu oraz optymalizację warunków gojenia. Według nowoczesnych badań i postulatów komisji etycznych zakłada się, że ból u zwierząt może być powodowany tymi samymi czynnikami, które mogą powodować ból u człowieka.