02/02/2024
Terapia polichromatycznym światłem fluorescencyjnym to nowa metoda leczenia chorób skóry u zwierząt, którą cechuje krótki czas i prostota wykonania, a także nieinwazyjność i brak skutków ubocznych. W niniejszym artykule omówiono mechanizm działania systemu Phovia oraz jego zastosowanie w codziennej praktyce poparte przypadkami klinicznymi.
System Phovia firmy Vetoquinol to innowacyjna i potwierdzona klinicznie metoda wykorzystująca światło fluorescencyjne do stymulacji naturalnych procesów biologicznych w obrębie skóry, zaangażowanych w jej procesy naprawcze. Składa się on z dwóch elementów – lampy LED emitującej widzialne światło niebieskie (440-460 nm) oraz żelu z chromoforami (ryc. 1). Chromofory są fotoakceptorami, czyli substancjami mającymi zdolność absorbowania fal świetlnych o określonej długości, a następnie zamieniania ich w energię. W systemie Phovia mają one postać pomarańczowego płynu zamkniętego w plastikowej ampułce, który dodaje się do słoiczka z przezroczystym żelem nośnym bezpośrednio przed użyciem.
Ryc. 1. Zestaw Phovia firmy Vetoquinol (lampa LED, żel nośny w słoiczku, chromofory w ampułkach, jałowa drewniana szpatułka, pomarańczowe ochronne okulary).
Działanie systemu Phovia polega na tym, że niebieskie światło emitowane przez lampę LED jest absorbowane przez chromofory obecne w żelu naniesionym na skórę pacjenta i zamieniane przez nie w energię fluorescencyjną, czyli światło o różnej długości fal, które ma zdolność penetrowania skóry na całej grubości i indukowania w niej wielu korzystnych procesów biologicznych (1, 4, 7). Powstałe światło, w zależności od długości jego fali, działa na różnych grubościach skóry i odpowiada za stymulację innego procesu biologicznego.
W wyniku wzbudzenia chromoforów powstają fale świetlne w kolorze niebieskim, zielonym, żółtym i czerwonym. Światło niebieskie działa najbardziej powierzchownie – w obrębie naskórka (na grubości 1 mm), i wywiera efekt przeciwbakteryjny oraz przeciwzapalny. Światło zielone penetruje nieco głębiej, bo do 2 mm grubości skóry, i odpowiada przede wszystkim za stymulację wydzielania niektórych cytokin przeciwzapalnych oraz czynników wzrostu, m.in. naskórkowego czynnika wzrostu (EGF – ang. epidermal growth factor), który jest białkiem regulującym wzrost, proliferację i różnicowanie się komórek naskórka. Z kolei światło żółte dociera dalej (> 2 mm), zmniejszając stan zapalny i poprawiając przepływ krwi przez skórę. Najgłębiej penetruje natomiast światło czerwone – do 6 mm grubości skóry. Działa przeciwzapalnie, stymuluje angiogenezę, a także syntezę kolagenu, a co najważniejsze, oddziałuje na mitochondria, indukując w nich produkcję cząsteczek ATP (adenozyno-5’-trifosforan), a tym samym przyspieszając wszystkie procesy biologiczne zachodzące w obrębie skóry (1, 3, 5, 7).
Fluorescencyjna energia świetlna zmniejsza stan zapalny skóry oraz działa przeciwbakteryjnie. Pobudza jej ukrwienie oraz przyspiesza procesy gojenia się, zapobiegając przy tym powstawaniu blizn. Dodatkowo wzmacnia ją, podnosząc miejscową odporność (1, 2, 5, 6).
Z uwagi na działanie przeciwbakteryjne, naświetlanie lampą Phovia znajduje zastosowanie w leczeniu ropowic skóry, zarówno powierzchniowych, powierzchownych, jak i głębokich (1, 4, 6, 7). Wskazaniem do naświetlań są również ropnie, zapalenie przestrzeni międzypalcowych oraz ropowica powstała wtórnie do wapnicy skóry (1, 5).
Wykonano badania kliniczne, w których porównano skuteczność terapii świetlnej w wybranych bakteryjnych chorobach skóry u psów z antybiotykoterapią ogólną. W przypadku powierzchownego ropnego zapalenia skóry wykazano, że w grupie psów leczonych antybiotykami objawy kliniczne ustępowały średnio po mniej więcej czterech tygodniach leczenia, podczas gdy w grupie zwierząt, u których zastosowano wyłącznie naświetlania lampą Phovia, czas ten wynosił około 2,5 tygodnia. Na tej podstawie można stwierdzić, że leczenie światłem może być z powodzeniem wykorzystywane jako monoterapia w przypadku powierzchownego ropnego zapalenia skóry u psów (4).
Z kolei w przypadku ropowicy głębokiej zaobserwowano, że czas powrotu do zdrowia psów leczonych wyłącznie antybiotykami podawanymi ogólnie wynosił 15 tygodni, podczas gdy w połączeniu z naświetlaniami lampą Phovia objawy choroby ustępowały już po mniej więcej pięciu tygodniach. Wyniki te wskazują, że terapia świetlna stosowana równolegle z antybiotykoterapią przyczynia się do znacznego skrócenia czasu stosowania doustnych leków przeciwbakteryjnych (6).
Z uwagi na stymulację procesów naprawczych skóry oraz działanie przeciwdrobnoustrojowe i przeciwzapalne system Phovia może być również wykorzystywany w leczeniu owrzodzeń skóry, zmian martwicowych, a także ziarniniaków z wylizywania oraz wszelkich ran urazowych i pooperacyjnych (1, 2, 7). Może być także jedyną metodą postępowania w przypadku przetok zatok okołoodbytowych. Wykazano bowiem, że u psów leczonych z tego powodu wyłącznie za pomocą lampy Phovia dochodziło do istotnej poprawy stanu zdrowia już po dwóch seriach naświetlań (5). Co więcej, zaobserwowano, że terapia świetlna w znaczącym stopniu łagodzi objawy kliniczne w przypadku zakażeń skóry szczepami metycylinoopornymi u psów, co związane jest m.in. ze zdolnością energii fluorescencyjnej do niszczenia biofilmu bakteryjnego (3). Dzięki stymulacji angiogenezy naświetlania lampą Phovia mogą być także wykorzystywane w przypadku zmian skórnych na tle niedokrwiennym. Ponadto w medycynie człowieka wykazano, że fluorescencyjna energia świetlna niszczy dermatofity. Brakuje jednak badań potwierdzających takie działanie u zwierząt (2).
Naświetlań lampą Phovia nie można wykonywać u zwierząt cierpiących na fotodermatozy (porfiria) oraz u pacjentów przyjmujących leki i/lub suplementy, o których wiadomo, że wywołują reakcję nadwrażliwości na światło, takich jak miejscowe retinoidy, szampony z dziegciem, tetracykliny, chinolony, ketoprofen, gryzeofulwina (tab. I). Lampa Phovia nie powinna być także wykorzystywana w przypadku nowotworów skóry z uwagi na jej działanie pobudzające angiogenezę, które może doprowadzić do powiększenia zmiany lub powstania przerzutów.
Tabela I. Wskazania i przeciwwskazania do wykonywania naświetlań lampą Phovia
Naświetlania powinny być wykonywane z dużą ostrożnością w przypadku obecności metalowych implantów na powierzchni skóry oraz implantów usytuowanych w głębszych warstwach, ale nieokrytych skórą. Światło lampy LED może nagrzewać metalowe elementy, prowadząc tym samym do poparzenia okolicznych tkanek, a w konsekwencji do ich martwicy.
Do niedawna uważano, że jednym z przeciwwskazań do terapii świetlnej są choroby autoimmunologiczne, takie jak pęcherzyce lub krążkowy toczeń rumieniowaty, gdyż w ich przebiegu dochodzi do zaostrzenia objawów pod wpływem światła ultrafioletowego (UV). Lampa Phovia emituje światło widzialne o długości fali 440-460 nm, a nie niewidoczne dla oka ludzkiego światło UV, którego długość fali wynosi do 400 nm. W związku z tym obecnie sądzi się, że naświetlania lampą Phovia mogą być bezpiecznie wykonywane u zwierząt cierpiących na te choroby.
