Ocena świadomości społecznej na temat wpływu kota domowego (Felis catus) na środowisko naturalne

Katarzyna Hylińska: Bardzo dziękuję, że znalazła Pani dla mnie czas, aby odpowiedzieć na kilka pytań dotyczących przeprowadzonego przez Panią badania poświęconego ocenie świadomości społecznej na temat wpływu kota domowego (Felis catus) na środowisko naturalne. Co było celem Pani pracy?

Katarzyna Szulczyńska: Celem tej pracy było określenie, jaka jest świadomość społeczeństwa o wpływie kotów domowych na środowisko naturalne, a także sprawdzenie, w jakich grupach społecznych oraz w jakich obszarach wiedzy potrzebna jest dalsza edukacja na ten temat.

KH: Czy koty wpływają na środowisko naturalne? Jeśli tak, to w jaki sposób?

KS: Możemy znaleźć wiele publikacji naukowych, które wskazują na to, że koty domowe negatywnie wpływają na środowisko. Warto zauważyć, że naukowcy z Instytutu Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk uznali kota domowego (Felis catus) za inwazyjny gatunek obcy (chociaż na ten moment nie jest on uznawany za inwazyjny gatunek obcy przez UE ani polskie prawo).

Koty domowe są bezwzględnymi drapieżnikami, co oznacza, że ich instynkt łowiecki jest na tyle silny, że nie muszą odczuwać głodu, aby polować. Ich ofiarami są najczęściej ptaki i małe ssaki, a badania wskazują, że liczba ptaków zabijanych przez nie rocznie może wynosić nawet do 4 miliardów, a ssaków do 22 miliardów. Poza wymienionymi wcześniej, koty mogą polować również na płazy, gady, ryby oraz owady. Warto zwrócić uwagę, że wiele z ich ofiar podlega czynnej ochronie gatunkowej w Polsce. Dodatkowo koty rzadko polują na szczury, więc nie spełniają funkcji sanitarnej w walce z nimi.

Wpływają za to na liczebność ptaków – nie tylko bezpośrednio poprzez polowanie, ale również pośrednio, powodując stres ptaków w okresie lęgowym, z czym wiąże się zmniejszona płodność.

Kolejnym aspektem jest wpływ kotów na przenoszenie chorób w środowisku. Koty mogą być wektorami wielu chorób zakaźnych – wirusowych, bakteryjnych i pasożytniczych, którymi mogą zakażać lub zarażać inne zwierzęta.

Koty zagrażają środowisku również przez możliwość hybrydyzacji z innymi gatunkami. W Polsce takim gatunkiem jest żbik (Felis silvestris), który został wpisany do czerwonej księgi zwierząt zagrożonych. Kot zagraża mu nie tylko przez hybrydyzację, ale też konkurencję o pokarm i środowisko życia oraz poprzez wcześniej wspomnianą możliwą transmisję chorób pomiędzy tymi gatunkami. Widać zatem, że wpływ kotów na środowisko naturalne jest wielotorowy.

KH: W jaki sposób przeprowadzono badanie?

KS: Badanie zostało przeprowadzone za pomocą autorskiej ankiety stworzonej pod opieką dr n. wet. Marty Miszczak w ramach działalności SKN EZA (UPWr). Do ankietowanych starałam się docierać za pomocą poczty pantoflowej, znajomych, grup poświęconych tematyce zwierzęcej i nie tylko oraz innych twórców internetowych, którym los zwierząt nie jest obojętny. Ankieta była w pełni anonimowa.

KH: Kto mógł wziąć udział w badaniu?

KS: W badaniu mógł wziąć udział każdy, do kogo dotarła informacja o ankiecie. Dzięki temu pula badanych objęła zarówno osoby związane zawodowo z weterynarią, naukami biologicznymi i pokrewnymi obszarami, jak i niezwiązane z tymi dziedzinami.

KH: Jakie wnioski zostały wyciągnięte z badania?

KS: Świadomość społeczna w tym temacie jest zadowalająca. Niestety ankietowani nie doceniają w pełni kotów jako łowców i zaniżają średnią liczbę upolowanych przez nie ofiar. Być może wynika to z obserwacji liczebności ofiar przynoszonych przez koty do domów – nie są to oczywiście wszystkie upolowane przez nie zwierzęta. Warto również edukować ludzi o tym, na jakie zwierzęta polują koty, gdyż mogą oni nie zdawać sobie sprawy z tego, że często są to zwierzęta będące pod ochroną, a nie szkodniki, takie jak szczury. Myślę, że warto zwracać też uwagę na to, jak ważnym aspektem jest kastracja kotów bezdomnych i nieprzeznaczonych do hodowli, aby zmniejszać liczebność kotów bezpańskich.

Bardzo cieszy mnie jednak fakt, że większość ankietowanych chciała, aby zostały podjęte kroki w celu ograniczania liczby bezdomnych i zdziczałych kotów.

W branży weterynaryjnej najmniejszą wiedzą wykazali się studenci weterynarii, co może świadczyć o potrzebie zwiększonego nacisku na edukację w zakresie wpływu kotów na środowisko oraz negatywnych aspektów wypuszczania ich bez kontroli poza gospodarstwo domowe.

KH: Czy wyniki pracy są dla Pani zaskoczeniem?

KS: Wyniki pracy raczej nie są dla mnie zaskakujące. Od dłuższego czasu wśród internetowych twórców poruszających tematykę związaną z ochroną przyrody można zauważyć tendencję do edukowania na temat wpływu kotów domowych na środowisko oraz możliwych konsekwencji ich wypuszczania, zarówno dla środowiska, jak i kota oraz opiekuna, dlatego przypuszczałam, że świadomość na ten temat może być całkiem wysoka.

Trzeba jednak również wziąć pod uwagę, że ankieta dotarła tylko do osób, które mają Internet, oraz to, że spore grono ankietowanych (ok. 50%) jest zawodowo lub hobbystycznie związane z tematyką przyrodniczą. Po uwzględnieniu tych czynników mogłoby okazać się, że świadomość w innej próbie badanej wyglądałaby odrobinę inaczej. Badanie pozwoliło jednak wskazać obszary, w których nadal potrzeba i warto poświęcić więcej czasu na edukację.

KH: Bardzo dziękuję za rozmowę i za poświęcony czas.

Rozmowę przeprowadziłam z Panią Katarzyną Szulczyńską – studentką V roku weterynarii na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu, członkinią Studenckiego Koła Naukowego EZA, kocią behawiorystką (PAZiA) działającą w social mediach pod nazwą @purrfekcja, gdzie stara się edukować kocich opiekunów w kwestiach dobrostanu, behawioru oraz zdrowia kotów.