Immunosenescencja, czyli starzenie się układu odpornościowego, to proces zachodzący zarówno u ludzi, jak i u zwierząt, w tym psów i kotów. Obejmuje on zmiany w liczbie i funkcji komórek odpornościowych – zwłaszcza spadek komórek naiwnych (niezróżnicowane limfocyty T i B, które nie miały jeszcze kontaktu z antygenem) oraz wzrost liczby komórek zróżnicowanych i starzejących się. Towarzyszy temu przewlekły stan zapalny niskiego stopnia, co razem prowadzi do osłabienia odpowiedzi immunologicznej. W efekcie organizm staje się bardziej podatny na infekcje, choroby nowotworowe, autoimmunologiczne i inne schorzenia związane z wiekiem.
U ludzi immunosenescencja została dobrze udokumentowana i wiąże się ze zwiększoną śmiertelnością, spadkiem jakości życia oraz gorszymi wynikami klinicznymi. U psów i kotów proces ten przebiega podobnie, choć brakuje szeroko zakrojonych badań epidemiologicznych potwierdzających jego wpływ na zdrowie. Wiadomo jednak, że starsze zwierzęta wykazują słabszą odpowiedź na szczepienia, zmniejszoną zdolność zwalczania infekcji oraz większe ryzyko rozwoju chorób nowotworowych, serca i nerek. Co ciekawe, w przeciwieństwie do ludzi, starsze psy i koty niekoniecznie są bardziej narażone na choroby zakaźne, co może wynikać z różnic w środowisku, stylu życia lub samej biologii starzenia.
W odpowiedzi na rosnące zainteresowanie wpływem wieku na funkcjonowanie układu odpornościowego zaproponowano szereg interwencji mających na celu spowolnienie immunostarzenia. Do najczęściej badanych strategii należą: zmiany w stylu życia, interwencje dietetyczne i suplementacja, aktywność fizyczna, leczenie farmakologiczne oraz modulacja mikrobiomu.
Ograniczenie kalorii, zmiany w proporcjach niezbędnych kwasów tłuszczowych, a także suplementacja błonnikiem, fruktooligosacharydami, witaminą E czy składnikami drożdży wykazały pewne pozytywne efekty, takie jak poprawa funkcji neutrofilów, zwiększenie stosunku CD4:CD8 czy lepsze odpowiedzi limfocytów. Jednak większość tych wyników pochodzi z badań na gryzoniach i psach; dane dotyczące kotów są nieliczne. Nadal brakuje też jednoznacznych dowodów, że tego typu interwencje prowadzą do poprawy wyników klinicznych w praktyce. W przypadku aktywności fizycznej wykazano, że u ludzi regularne ćwiczenia wspierają funkcjonowanie układu odpornościowego – zwiększają liczbę naiwnych i regulatorowych komórek T, zmniejszają stężenie cytokin prozapalnych oraz spowalniają degradację grasicy. U psów i kotów brak jednak długoterminowych badań potwierdzających takie zależności – dotychczas analizowano jedynie krótkotrwałe zmiany w biomarkerach zapalnych. Strategie farmakologiczne, takie jak stosowanie rapamycyny czy metforminy, celują w mechanizmy molekularne starzenia i mogą wpływać również na układ odpornościowy. Mimo obiecujących wyników w badaniach przedklinicznych ich skuteczność kliniczna, zwłaszcza u zwierząt towarzyszących, pozostaje niepotwierdzona. Coraz większe zainteresowanie budzi także modulacja mikrobiomu, m.in. przez probiotyki, prebiotyki czy przeszczep mikrobioty kałowej. Celem tych działań jest wpływanie na układ odpornościowy poprzez zmianę składu flory jelitowej. Wstępne wyniki sugerują, że takie interwencje mogą modulować markery odpornościowe, jednak nie ma jeszcze dowodów na ich skuteczność w kontekście hamowania immunosenescencji lub poprawy stanu zdrowia starszych psów i kotów.
Podsumowując, immunosenescencja i przewlekły stan zapalny to kluczowe czynniki wpływające na zdrowie starzejących się zwierząt. Chociaż wiele interwencji – dietetycznych, farmakologicznych i behawioralnych – daje obiecujące wyniki, większość danych pochodzi z badań na modelach zwierzęcych lub z badań krótkoterminowych. Potrzeba więcej badań podłużnych i klinicznych, szczególnie u psów i kotów, aby móc opracować skuteczne strategie spowalniania immunostarzenia i poprawy jakości życia starzejących się zwierząt.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/jvim.70159
