Dr n. wet. Tadeusz Narojek

Techniki diagnostyczne oparte na wykorzystaniu promieni X pozwalają doskonale uwidocznić tkankę kostną. W rozpoznawaniu chorób kręgosłupa wykonuje się badanie RTG, a ostatnio tomografię komputerową. Precyzyjne rozpoznanie większości chorób kręgosłupa możliwe jest tylko za pomocą badania tomograficznego. Natomiast współistniejące z chorobą kręgosłupa zmiany w rdzeniu kręgowym najlepiej obrazować badaniem rezonansu magnetycznego.

Tkanka kostna, podobnie jak struktury ciała zawierające gaz, z powodu swoich właściwości fizykochemicznych dobrze uwidacznia się w obrazowych technikach wykorzystujących promienie X. Zasada ta obowiązuje niezależnie od tego, jaki rodzaj aparatury rentgenowskiej zastosujemy. Przeglądowe zdjęcie RTG pozwala na wstępną ocenę zmian chorobowych kręgosłupa i w znacznej części przypadków jest wystarczające do ustalenia rozpoznania lub do określenia dalszego procesu rozpoznawczego. Wzrastające możliwości chirurgii weterynaryjnej, a także coraz wyższe wymagania właścicieli zwierząt determinują konieczność sięgnięcia po nowoczesne, droższe, cyfrowe metody rozpoznawcze.

Tomografia komputerowa pod wieloma względami przewyższa badanie wykonane klasycznymi metodami rentgenowskimi. Po pierwsze, pozwala zobrazować wszystkie warstwy badanego obiektu. Po drugie, dane powstające podczas skanowania są zachowywane w pamięci urządzenia w taki sposób, że badający może uzyskiwać obrazy w dowolnej płaszczyźnie, a także zrekonstruować przestrzenny obraz badanego obiektu. Po trzecie, rozdzielczość i czułość obrazu tomograficznego jest znacznie większa od obrazu RTG, pomimo że w obu przypadkach wykorzystywanie są promienie X.

Dużą część wad rozwojowych kręgosłupa da się zobaczyć na zdjęciu rentgenowskim. Dokładna ocena wady oraz jej wpływu na struktury wewnątrzkanałowe możliwa jest jednak dopiero po zobrazowaniu wszystkich warstw zmienionego kręgu. Kręgi powstają z kilku jąder kostnienia, które podczas rozwoju łączą się, tworząc kręg. Nieznane dotychczas czynniki mogą zaburzyć ten proces, czego efektem jest nieprawidłowa budowa, a czasem znaczne zniekształcenie kręgu.

Kręg motyli, często rozpoznawany u ras krótkoczaszkowych, jest wynikiem nieprawidłowego łączenia jąder kostnienia trzonów kręgowych. Na przekrojach poprzecznych kręgów widać brak zrostu pomiędzy lewą i prawą połową trzonu (ryc. 1). Nieprawidłowości w fuzji jąder kostnienia mogą doprowadzić do znacznych anomalii budowy trzonu oraz łuku kręgu, czego następstwem może być jego znaczne zniekształcenie. To z kolei powoduje często załamanie osi długiej kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej (skolioza) i(lub) w płaszczyźnie podłużnej (lordoza, kifoza). Owe załamania osi długiej kręgosłupa mogą być tak znaczne, że mogą doprowadzić do zwężenia kanału kręgowego i ucisku na rdzeń kręgowy. Zwężenie kanału kręgowego może być jednak także spowodowane znacznym zniekształceniem kręgu, które jest skutkiem nieprawidłowości łączenia jąder kostnienia kręgu (ryc. 2, 3).

Ryc. 1. Kręg motyli. Obraz CT, przekrój poprzeczny. Strzałką oznaczono przestrzeń między niezrośniętymi połowami trzonu kręgowego.

Ryc. 2. Wada rozwojowa kręgu piersiowego. Obraz CT, przekrój poprzeczny. Widoczne znaczne zniekształcenie trzonu i łuku kręgu.

Ryc. 3. Wada rozwojowa kręgu lędźwiowego. Obraz CT, przekrój poprzeczny. Widoczne zniekształcenie trzonu, przegroda oraz zwężenie kanału kręgowego.

Ząb kręgu obrotowego powstaje z oddzielnego jądra kostnienia i w trakcie rozwoju łączy się z jego trzonem. U niektórych zwierząt podczas rozwoju mogą zaistnieć czynniki prowadzące do braku łączności zęba z trzonem drugiego kręgu szyjnego. Bardzo trudno jest jednoznacznie ocenić na przeglądowych zdjęciach RTG, czy istnieje połączenie pomiędzy zębem a trzonem kręgu C2. Dlatego najlepiej zobrazować to za pomocą tomografii komputerowej, wykonując przekroje poprzeczne tego kręgu, a następnie przetworzyć obraz w taki sposób, aby uzyskać przekroje w płaszczyźnie osiowej, w której widać przestrzeń oddzielającą trzon od zęba obrotnika (ryc. 4).

Ryc. 4. Niezrośnięty ząb (strzałka) kręgu C2. Obraz CT, reformatowany, płaszczyzna podłużna.

Wada ta jest czasem przyczyną niestabilności szczytowo-obrotowej, ale nie jedyną, gdyż zerwanie lub niewykształcenie więzadła poprzecznego także może doprowadzić do nadwichnięcia szczytowo-obrotowego. W takich przypadkach celem badania tomograficznego jest ocena połączenia między trzonem a zębem kręgu oraz położenia zęba w kanale kręgowym, co może świadczyć o ucisku na rdzeń kręgowy (ryc. 5).

Ryc. 5. Niestabilność szczytowo-obrotowa. Obraz CT, reformatowany, płaszczyzna podłużna. Kątowo ustawiony ząb kręgu C2 powoduje zwężenie kanału kręgowego na wysokości kręgu C1.

W przypadku zaburzeń w rozwoju łuku kręgowego, może dojść do zniekształceń wyrostków stawowych, co może mieć negatywne następstwa dla motoryki kręgosłupa. Czasami mogą wykształcić się przegrody wewnątrz kanału kręgowego (ryc. 6). Zmienione podczas rozwoju kręgi na przeglądowym zdjęciu rentgenowskim mogę nie odbiegać od prawidłowego wzorca. Dopiero badanie tomograficzne może pokazać ich nieprawidłową budowę, obecność przegrody w kanale kręgowym oraz znaczne zwężenie kanału kręgowego (ryc. 3).

Ryc. 6. Wada rozwojowa kręgu szyjnego. Obraz CT, przekrój poprzeczny. Widoczne zniekształcenie łuku kręgu, przegroda kanału kręgowego po stronie lewej.