15/03/2018
dr n. wet. Wojciech Atamaniuk
lek. wet. Joanna Sowa
lek. wet. Justyna Ostrowska
Artykuł opisuje technikę badania ultrasonograficznego jamy brzusznej kotów, istotne różnice anatomiczne, aspekty fizjologiczne oraz wybrane obrazy zmian patologicznych narządów jamy brzusznej, widoczne w badaniu ultrasonograficznym, typowe dla kotów. Zalicza się do nich między innymi obraz ultrasonograficzny najczęstszych przyczyn niedrożności spotykanych u kotów, zmian w nerkach (również tych o etiologii genetycznej), torbielogruczolaków żółciowych, „triaditis”, torbielowatego rozszerzenia przewodu trzustkowego oraz chłoniaka.
Selected aspects of abdominal ultrasound examination of cats
The article describes the technique of ultrasound examination of the abdominal cavity in cats, relevant anatomical differences, physio-logical aspects and selected US presentations of visceral patho-logy typically seen in cats. These include the ultrasound evidence of the most common causes of obstruction seen in cats, renal lesions (including genetic disorders), biliary cystic adenoma, “triaditis”, cystic enlargement of the pancreatic duct, and lymphoma.
Key words: ultrasonography, cat, the abdominal cavity
Ryc. 1. Obraz ultrasonograficzny pęcherza moczowego kocura (skan podłużny). W świetle pęcherza moczowego widoczne są bardzo liczne ogniska echogenne (białe strzałki), które w badaniu laboratoryjnym były martwiczymi komórkami błony śluzowej pęcherza moczowego. Widoczny osad na dnie pęcherza po poruszeniu unosi się w postaci chmury, a opadając, tworzy echogenną warstwę w polu dalszym badania (niebieska strzałka). Taki obraz USG może wskazywać na stan zapalny, a u kotów – na obecność złogów mineralnych, które często mogą stać się przyczyną niedrożności.
Podczas badania ultrasonograficznego jamy brzusznej kota warto mieć na uwadze, że „kot to nie mały pies” i istnieje szereg istotnych różnic sonomorfologicznych między tymi dwoma gatunkami. Istnieje również możliwość wykrycia pewnych zmian, które u psów są spotykane znacznie rzadziej lub wcale. Predyspozycje rasowe oraz anatomiczne kotów często czynią z nich pacjentów wyjątkowych i wymagających szczególnej uwagi podczas badania. Artykuł opisuje, jakie są aspekty techniczne badania ultrasonograficznego jamy brzusznej kotów oraz wybrane zmiany patologiczne narządów jamy brzusznej, możliwe do uwidocznienia w badaniu ultrasonograficznym, które znacznie rzadziej lub wcale nie występują u psów.
Koty są zwierzętami bardzo płochliwymi, dlatego należy zacząć od odpowiedniego przygotowania pomieszczenia do badania. Przede wszystkim badanie powinno odbywać się w pomieszczeniu izolowanym od odgłosów stresujących zwierzę (szczekanie psów w poczekalni, trzaskanie drzwiami etc.), ciepłym, o przyciemnionym świetle. Koty nie lubią gwałtownych ruchów, dlatego należy z nimi postępować w sposób bardzo spokojny i stanowczy. Wygodnym miejscem do badania kota na grzbiecie jest poduszka lub rynienka z pianki. Maszynka do strzyżenia powinna być jak najcichsza, a żel do badania ciepły. Z moich obserwacji wynika, że wiele kotów, które mają opinię „nie do zbadania” bez premedykacji, pozwala na ułożenie w żądanej pozycji, wystrzyżenie sierści i przyłożenie sondy, jeśli zostaną spełnione powyższe warunki.
Badanie jamy brzusznej kotów wykonuje się prawie wyłącznie w ułożeniu na grzbiecie. Do badania używa się sond sektorowych lub liniowych o wysokiej częstotliwości. Idealna jest sonda microconvex o częstotliwości minimum 7,5 MHz. Plan badania jamy brzusznej nie różni się od planu badania małych psów.
Pęcherz moczowy kotów jest podobny do pęcherza moczowego psów. Jedyna różnica może być widoczna w dość szczególnym obrazie tłuszczu wokół szyjki pęcherza moczowego, który z powodu swojej echogenności i kształtu może przypominać gruczoł krokowy u psów. Poza tym u znacznej liczby zdrowych kotów mocz nie jest całkowicie bezechowy, ale widoczna jest różna ilość echogennych drobin, które zwykle są skutkiem przewlekłego zapalenia pęcherza moczowego. Prawidłowe miedniczki nerkowe, moczowody i cewka moczowa są niewidoczne.
U kotów niedrożność dróg wyprowadzających wynika najczęściej z kamicy moczowodu lub cewki moczowej. W obrazie ultrasonograficznym kamicy moczowodu często uwidoczniony jest zarys moczowodu dzięki obecności w nim moczu. Widoczne jest rozszerzenie moczowodu w odcinku doczaszkowym w stosunku do miejsca niedrożności. Rozszerzony moczowód jest zazwyczaj widoczny jako bezechowa, cylindryczna struktura, biegnąca od miedniczki nerkowej w kierunku doogonowym. Długotrwała niedrożność prowadzi do rozwoju wodonercza, które w obrazie ultrasonograficznym jest widoczne jako silne poszerzenie miedniczki nerkowej w postaci bezechowego obszaru, którego wielkość zależy od stopnia zmian.
Niedrożność cewki moczowej występuje równie często u kocurów, jak i u kotek (w przypadku suk jest to zdecydowanie rzadziej spotykany objaw niż u psów płci męskiej). Oprócz kamicy niedrożność cewki moczowej może być spowodowana przez skrzep krwi lub czop śluzowy. Kamienie cewki moczowej mają postać hiperechogenicznych struktur tworzących cień akustyczny. W przypadku całkowitej niedrożności położone są w rozszerzonym odcinku doczaszkowym. Należy mieć na uwadze, że bardzo małe kamienie nie wywołują cienia akustycznego (6, 12).
Opisywano nieprawidłowości budowy pęcherza moczowego kotów w obrazie ultrasonograficznym, widoczne w postaci wydłużonego pęcherza moczowego z ostro zakończonym wierzchołkiem. Jest to tak zwany uchyłek pęcherza. Taka zmiana budowy pęcherza moczowego jest spowodowana obecnością przetrwałego więzadła moczownika (6).
Ryc. 2a. Obraz ultrasonograficzny kamicy moczowodu u kocura (kamień powodujący niedrożność, wielkości ok. 0,3 cm, jest ograniczony znacznikami). Rozszerzona część bliższa moczowodu została oznaczona zieloną strzałką.
Ryc. 2b. Kamień uwidoczniony na ryc. 2a, usunięty w czasie zabiegu chirurgicznego.
Nerki kotów mają dość zmienną lokalizację, ponieważ ich krezka jest luźniejsza niż u psów. Znajdują się na wysokości od 1. do 5. kręgu lędźwiowego, w trakcie badania USG często muszą być przytrzymane palcami drugiej ręki. Obie nerki są bardziej okrągłe niż u psów, wymiary wynoszą średnio 3,5 (2,7-4,7) cm długości i 2 (1,7--2,8) cm szerokości. Istotnym elementem anatomicznym wyróżniającym nerki kotów jest wysoka echogenność kory, zbliżona do echogenności prawidłowej śledziony, wynikająca z obecności wakuoli tłuszczowych w komórkach krętych kanalików nerkowych. Ponadto u kotów często widoczny jest tak zwany rąbek rdzeniowy, który wydaje się nie mieć znaczenia klinicznego.
Ryc. 3. Obraz ultrasonograficzny śledziony oznaczonej czerwoną literą „Ś”, często obserwowany przy zakaźnym zapaleniu otrzewnej u kotów. Ogniskowe zmniejszenie echogeniczności miąższu śledziony (tzw. śledziona „marmurkowata”).
Ryc. 4. Obraz ultrasonograficzny jelita w przekroju poprzecznym. Światło jelita zostało oznaczone strzałką różową. Znacznie pogrubiona ściana jelita z widocznym zatarciem poszczególnych warstw została oznaczona strzałką niebieską. Powyższy obraz może nasuwać podejrzenie chłoniaka.
