U samic wielu gatunków zwierząt, a także u kobiet, występują w jajnikach torbiele – stosunkowo częsta zmiana patologiczna będąca wynikiem zaburzeń interakcji hormonalnej między podwzgórzem, przysadką i jajnikami. W stadach bydła dotykają one kilka-kilkanaście procent zwierząt, chociaż istnieją doniesienia o większym nasileniu tej przypadłości, sięgającym kilkudziesięciu procent (cyt. za 16, 25). Wśród tych tworów istotne miejsce zajmują torbiele pęcherzykowe, które są konsekwencją braku owulacji pęcherzyków jajnikowych, co prowadzi do niepłodności.

Fizjologicznie pęcherzyk dominujący, który za pośrednictwem wydzielanych przez siebie estrogenów powoduje wystąpienie rui, powinien owulować w czasie kilkunastu godzin od jej zakończenia. Jeżeli z jakiegoś powodu tak się nie stanie, pęcherzyk ten może w krótkim czasie ulec uwstecznieniu – atrezji, może pozostać na jajniku przez dłuższy czas jako pęcherzyk przetrwały lub kontynuować wzrost, stając się torbielą. Tradycyjnie torbielą pęcherzykową nazywano kulistą, wypełnioną płynem strukturę cienkościenną o średnicy co najmniej 2,5 cm, o charakterze przetrwałym, czyli utrzymującą się na jajniku przez co najmniej 10 dni (cyt. za 11) przy jednoczesnej nieobecności ciałka żółtego. Twory, które początkowo mają charakter torbieli pęcherzykowych (o skłonności do wydzielania estrogenów), mogą z czasem ulegać częściowej luteinizacji, co powoduje pogrubienie ich ściany oraz zmianę wydzielniczości w kierunku progesteronowym. Takie torbiele pęcherzykowe tekaluteinowe, zwane też mieszanymi, produkują często oba rodzaje hormonów w małych ilościach. Z kolei torbiele luteinowe są zazwyczaj mniejsze, grubościenne, wydzielające większe ilości progesteronu (1).

Trochę historii

Kilkadziesiąt lat temu w hodowli bydła w Polsce (odradzającej się po dwóch wojnach światowych) dominowała dążność do upowszechnienia rasy, która spełniałaby kryterium ogólnoużytkowe, tzn. dostarczała zarówno mleka, jak i mięsa. Takim oczekiwaniom odpowiadała rasa nizinna czarno-biała (ncb), zwana później czarno-białą (cb). Rosnące potrzeby pozyskiwania większych ilości mleka wraz z upowszechnieniem sztucznej inseminacji przyczyniły się do stopniowego uszlachetniania tej rasy przez krzyżowanie z bydłem holsztyńsko-fryzyjskim, którego procentowy udział zwiększał się systematycznie, powodując wzrost mleczności. Jednocześnie ulegały wypieraniu pewne cechy krów cb. Dla zachowania tego rodzimego bydła od 2007/2008 roku wdrożono program hodowlany mający na celu zachowanie tej rasy pod nazwą „polska czarno-biała”.