Obniżenie stężenia wapnia (hipokalcemia) towarzyszy wielu zaburzeniom endokrynologicznym i nie tylko. Wapń bierze udział w dużej liczbie procesów zewnątrz- i wewnątrzkomórkowych, m.in. w reakcjach enzymatycznych, stabilizacji błon komórkowych i transporcie błonowym, krzepnięciu krwi, przewodnictwie nerwowym, kurczliwości mięśni, wydzielaniu hormonów oraz formowaniu kości. Artykuł opisuje przypadek kliniczny ośmioletniego psa, u którego hipokalcemia i wynikające z niej konsekwencje były jedynymi objawami raka neuroendokrynnego.

Jako hipokalcemię określa się u psa stężenia wapnia całkowitego poniżej 9,0 mg/dl (2,2 mmol/l) i wapnia zjonizowanego poniżej 5 mg/dl (1,5 mmol/l). We krwi Ca występuje w trzech frakcjach – 55% to wspomniany wyżej wapń zjonizowany (iCa albo C²⁺⁺), 35% wapń związany z białkami oraz 10% w połączeniach z fosforanem, wodorowęglanem, cytrynianem oraz mleczanem. Wapń zjonizowany jest aktywną biologicznie formą Ca. Rolę w regulacji stężenia Ca odgrywają jelita (absorpcja), nerki (wydalanie), kości (magazynowanie) oraz przytarczyce (syntetyzujące parathormon, PTH), tarczyca (kalcytonina) i ponownie nerki (1,25-dihydroksycholekalcyferol, kal­cytriol).

Zasadniczym efektem PTH jest zwiększenie stężenia wapnia zjonizowanego w płynie pozakomórkowym na drodze mobilizacji Ca z kości, zwiększenie resorpcji zwrotnej Ca w kanalikach nerek i zwiększenie syntezy w nerkach 1,25-dihydrocholekalcyferolu, który jest aktywną metabolicznie formą pierwiastka. Kalcytriol nasila jelitowe wchłanianie Ca i P z treści jelit, zwrotną resorpcję nerkową Ca oraz bierze udział w tworzeniu osteoklastów, które umożliwiają przebudowę tkanki kostnej. Kalcytonina natomiast w warunkach hiperkalcemii hamuje resorpcję kości, a przez to uwalnianie Ca do krwi.

Hipokalcemia może pojawić się w przebiegu cukrzycy, pierwotnej niedoczynności przytarczyc, wtórnej ich nadczynności (żywieniowej bądź nerkowej), enteropatii białkogubnej, ostrego zapalenia trzustki, przewlekłej choroby nerek, zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki, raka rdzeniastego tarczycy (rak z komórek C tarczycy), jako skutek stosowania leków – przeciwdrgawkowych, furosemidu, glukagonu, dwuwęglanu sodu, bifosforanów, oraz jako powikłanie po transfuzji krwi, jeżeli jako koagulant zastosowany został cytrynian sodu. Należy również pamiętać o wpływie hemolizy i lipemii, które podwyższają stężenie wapnia, oraz o hiperbilirubinemii, hipoproteinemii i hipoalbuminemii, które to stężenie obniżają.