Najwyższy czas obalić dwa popularne mity na temat stosowania opioidów u pacjentów weterynaryjnych.
Mit 1.: Morfina nie może być stosowana u kotów, ponieważ wywołuje u nich silne pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego.
Wysokie dawki morfiny mogą doprowadzić u kotów do zmiany zachowania i stanów maniakalnych. Na tej podstawie powstało błędne przekonanie, że koty nie tolerują narkotyków. Stany maniakalne po zastosowaniu morfiny zaobserwowano jedynie przy podawaniu dawek, które nie są stosowane w warunkach klinicznych.
Morfina jest często podawana kotom i nie doprowadza u nich do ciężkich skutków ubocznych ani silnego pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego. Efekt działania leku zależy od dawki. Stany maniakalne mogą pojawić się u kotów, które otrzymały od 5 do 20 mg/kg m.c. morfiny podskórnie. Dawka ta jest 20-100-krotnie wyższa od dawki zalecanej klinicznie (0,1 do 0,25 mg/kg m.c. i.v., i.m. lub s.c. co 2-4 godziny). Wysokie dawki opioidów mogą doprowadzić do pobudzenia OUN i drgawek u zwierząt każdego gatunku.
Metabolizm morfiny jest nieco wolniejszy u kotów niż u psów (okres półtrwania w osoczu wynosi u nich około 1,3 godziny, natomiast u psów godzinę). Koty wymagają jednak mniejszej dawki w porównaniu z psami, głównie ze względu na mniejszą objętość dystrybucji. Niższa objętość dystrybucji jest przyczyną wyższego stężenia w osoczu osiąganego przy tej samej dawce. Okres półtrwania leku jest podobny u obu gatunków, a więc częstotliwość podawania jest taka sama.
Mit 2.: Najczęstsze skutki niepożądane podawania opioidów to upośledzenie czynności układu krążenia oraz układu oddechowego.
Powszechnie panujące przekonanie, że najczęstszymi skutkami ubocznymi opioidów są upośledzenie czynności układu krążenia oraz układu oddechowego, jest błędne. Najczęstsze skutki uboczne stosowania tych leków to hipotermia, silne uspokojenie, nudności, wymioty, ziajanie i defekacja.
Opioidy mogą wywołać wyraźny rzadkoskurcz. Pojemność minutowa serca pozostaje jednak stabilna, ponieważ u zwierząt, które otrzymały dawki zalecane klinicznie, objętość wyrzutowa serca wzrasta. Należy pamiętać, że pojemność minutowa serca zależy od objętości wyrzutowej serca i częstotliwości skurczów serca, a więc w takich przypadkach ciśnienie krwi i perfuzja tkanek nie ulegają zmianie.
Po podaniu opioidów dochodzi do upośledzenia czynności układu oddechowego zależnego od dawki, jednak przy stosowaniu zalecanych dawek depresyjny wpływ na układ oddechowy jest nieistotny klinicznie. Należy pamiętać, że umiarkowane upośledzenie czynności układu oddechowego może być problemem u zwierząt z urazem głowy, z towarzyszącą chorobą płuc lub przy stosowaniu opioidów łącznie z innymi lekami działającymi hamująco na ośrodek oddychania.
Veterinary Medicine • Vol 105, No 12, December 2010, p. 570
Butch KuKanich, DVM, PhD, DACVCP
Department of Anatomy and Physiology, College of Veterinary Medicine, Kansas State University, Manhattan, KS 66506
