W nowo opublikowanym raporcie opartym na przeglądzie aktualnej literatury naukowej możemy zapoznać się z ujednoliconą opinią dotyczącą leptospirozy i przeczytać uzasadnienia do zaleceń dotyczących rozpoznawania, leczenia i zapobiegania tej chorobie. To ujednolicone stanowisko zostało zaprezentowane na forum American College of Veterinary Internal Medicine (ACVIM) w 2010 roku i opublikowane w styczniowo-lutowym numerze magazynu „Journal of Veterinary Internal Medicine” w 2011 roku.
Poniżej kilka pytań, na które możemy znaleźć odpowiedź w nowym ujednoliconym stanowisku naukowym.
1. Jakie objawy kliniczne towarzyszą leptospirozie psów?
Nadal należy oczywiście podejrzewać leptospirozę u psów z zaburzeniami ze strony nerek lub wątroby, ale trzeba pamiętać, że obraz kliniczny tej choroby może być bardzo różny. Niektóre psy mogą w ogóle nie przejawiać objawów choroby, podczas gdy u innych rozwijają się bardzo zaawansowane objawy, prowadzące nawet do śmierci. U psów z nerkową postacią leptospirozy można obserwować objawy typowe dla chorób tego narządu, czyli wielomocz, wzmożone pragnienie, odwodnienie, wymioty i biegunkę. Należy jednak zaznaczyć, że u zakażonych psów może rozwijać się wielomocz i wzmożone pragnienie także przy braku azotemii. Przyczyną tego zjawiska może być zmniejszenie stopnia filtracji kłębuszkowej lub jest ono przejawem nabytej nerkowej moczówki prostej. Żółtaczka to podstawowy objaw u psów z leptospirozą i uszkodzeniem wątroby. Natomiast u psów z zespołem krwawienia w płucach na tle leptospirozy (ang. leptospiral pulmonary hemorrhage syndrome – LPHS) obserwuje się objawy ze strony układu oddechowego, takie jak przyspieszenie oddechów i duszność.
2. Jakie czynniki ryzyka predysponują psy do zachorowania na leptospirozę?
Dla psów typowym źródłem zakażenia leptospirozą jest skażona woda, ziemia, pokarm lub legowisko, a do zakażenia konieczny jest kontakt z uszkodzoną skórą lub błonami śluzowymi. Często obserwuje się wybuchy zachorowań na leptospirozę po okresach intensywnych deszczy, ale ogólnie szczytowe okresy zachorowań na leptospirozę są różne w zależności od obszaru geograficznego. Większe ryzyko zachorowania dotyczy niekastrowanych samców psów ras pracujących, mieszkających poza domem, ale choroba może rozwinąć się u samic i samców psów wszystkich ras i w każdym wieku. Zwiększone ryzyko zachorowania dotyczy też psów mających dostęp do rzek, strumieni lub jezior, należy jednak pamiętać, że choroba może wystąpić również u psów zamieszkujących tereny miejskie. W oświadczeniu czytamy: „Na obrzeżach miast, gdzie dzika zwierzyna może przedostawać się do ogródków przydomowych, większe ryzyko zakażenia występuje u psów ras małych, mających choćby minimalny dostęp do wody pitnej”.
3. Czy koty chorują na leptospirozę?
Izoluje się krętki Leptospira sp. od kotów, ale kliniczna choroba występuje u nich sporadycznie. Nie wiadomo dokładnie, czy koty mogą odgrywać większą rolę w skażeniu środowiska krętkami.
4. Jaka metoda rozpoznawania leptospirozy jest najlepsza?
Testem z wyboru do rozpoznawania choroby nadal pozostaje test aglutynacji płytkowej (ang. microscopic agglutination test – MAT), za pomocą którego można wykryć przeciwciała przeciwko różnym serotypom leptospir. Problemem przy stosowaniu tej metody jest fakt, że odczyt wyników odbywa się subiektywnie i trudno o jego standaryzację. U psów z ostrą postacią leptospirozy w pierwszym tygodniu choroby można uzyskać fałszywie ujemne wyniki badania, dlatego zaleca się oznaczanie miana przeciwciał w ostrej fazie choroby i po przechorowaniu (w odstępie 7-14 dni). Wykazanie czterokrotnego zwiększenia miana przeciwciał potwierdza niedawne zakażenie. Miano przeciwciał może też być zwiększone na skutek wcześniej wykonywanych szczepień przeciwko leptospirozie, a serotypy szczepionkowe mogą dawać reakcje krzyżowe z serotypami chorobotwórczymi. Miana poszczepienne są zazwyczaj niskie, ale spotyka się także przypadki utrzymywania się bardzo wysokiego miana poszczepiennego (≥ 1600). Dlatego uzyskanie pojedynczego wysokiego miana przeciwciał przeciwko leptospirozie pozwala podejrzewać chorobę, ale nie stanowi jej potwierdzenia.
U psów z ostrą postacią choroby (trwającą < 10 dni), u których prawdopodobnie uzyska się wynik ujemny w badaniach serologicznych, warto wykonać badania metodami biologii molekularnej, na przykład reakcję łańcuchowej polimeryzacji (PCR). Badanie PCR pozwala też potwierdzić leptospirozę u psów z dodatnim wynikiem testu serologicznego, które były wcześniej szczepione przeciwko leptospirozie. Ujemny wynik badania PCR nie wyklucza choroby, a każdy wynik wciąż należy interpretować w zestawieniu z wynikami badań serologicznych i obrazem klinicznym choroby. Badanie PCR moczu psów, u których potwierdzono aktualne lub wcześniejsze zakażenie leptospirami, pozwala na wykrycie przewlekłego nosicielstwa tych czynników chorobotwórczych.
5. Czy na podstawie objawów klinicznych lub wyników badania serologicznego u psa z potwierdzoną leptospirozą można określić, który z serotypów wywołał zakażenie?
Cytując ujednolicone oświadczenie: „na chwilę obecną nie zaobserwowano wyraźnej korelacji pomiędzy rodzajem serotypu podejrzanego o wywołanie zakażenia na podstawie wyników badania serologicznego a klinicznym przebiegiem leptospirozy w przypadkach naturalnego zakażenia”. W przyszłości stosowanie zestawów badań uwzględniających też testy genetyczne pozwoli wykazać zależność pomiędzy serotypem wywołującym zakażenie a objawami klinicznymi choroby i ułatwi bardziej swoiste mapowanie geograficznego rozmieszczenia leptospirozy. Leczenie leptospirozy jest zawsze takie samo, niezależnie od wywołującego serotypu.
6. Jaki jest najlepszy sposób leczenia leptospirozy?
Idealny sposób leczenia leptospirozy nie istnieje, ale rada naukowa opracowująca ujednolicone stanowisko w sprawie tej choroby zaleca podawanie doksycykliny (5 mg/kg m.c. dożylnie lub doustnie co 12 godzin przez dwa tygodnie). Jeśli doksycyklina jest niedostępna lub pacjent źle znosi leczenie, należy podać ampicylinę (20 mg/kg m.c. dożylnie co sześć godzin). Dawki leków należy zmniejszyć u pacjentów z azotemią. W momencie gdy pacjent jest w stanie ponownie przyjmować leki doustnie, należy wprowadzić dwutygodniowe leczenie doksycykliną, aby usunąć mikroorganizmy z kanalików nerkowych.
Rokowanie dla psów, u których podjęto odpowiednie intensywne leczenie i nie rozwinęły się powikłania ze strony układu oddechowego, jest dobre. Parametry czynnościowe nerek powinny powrócić do normy po dwóch tygodniach, choć w niektórych przypadkach proces ten trwa nawet ponad cztery tygodnie. U niektórych psów dochodzi do trwałego uszkodzenia nerek. Częstotliwość wizyt kontrolnych po wypisaniu pacjenta ze szpitala dostosowuje się do stopnia nasilenia choroby. Rada naukowa zaleca, aby przeprowadzić co najmniej jedną wizytę kontrolną po tygodniu od zakończenia hospitalizacji. Podczas tej wizyty należy wykonać badania biochemiczne surowicy i ogólne badanie moczu, a w razie konieczności także badanie morfologiczne krwi.
7. Jakie jest ryzyko zoonotyczne związane z leptospirozą?
Większość przypadków leptospirozy u ludzi w USA ma związek z aktywnym wypoczynkiem nad wodą. Rzadko dochodzi do przeniesienia zakażenia ze zwierzęcia towarzyszącego na właściciela. Biorąc jednak pod uwagę fakt, że ryzyko odzwierzęcego zachorowania na leptospirozę nie zostało dokładnie zbadane, zaleca się, aby zachować ostrożność w kontakcie z zakażonymi zwierzętami.
Kobiety w ciąży i osoby z osłabioną czynnością układu immunologicznego powinny unikać kontaktu ze zwierzętami podejrzanymi o leptospirozę. Antybiotykoterapia pozwala na ograniczenie ryzyka zoonotycznego poprzez zmniejszenie liczby mikroorganizmów rozsiewanych z moczem. Należy ograniczyć do minimum przemieszczanie pacjentów z leptospirozą w obrębie lecznicy weterynaryjnej, ale zważywszy na fakt, że ryzyko przeniesienia zakażenia z psa na psa jest niewielkie, a pacjenci ci wymagają intensywnego monitorowania, nie uważa się, aby powinni przebywać w izolacji. Przy dezynfekowaniu klatek po pacjentach z leptospirozą lub kontakcie z ich moczem należy korzystać z jednorazowych fartuchów, rękawiczek, masek twarzowych i osłon na oczy. Powinno się unikać czyszczenia klatek myjkami podciśnieniowymi, ponieważ istnieje wówczas duże ryzyko wytworzenia aerozolu zawierającego czynniki zakaźne.
Pacjentom z leptospirozą należy udostępnić wyznaczony obszar, w którym będą załatwiać potrzeby fizjologiczne i który będzie można z łatwością dezynfekować, natomiast jednorazowe podkłady z klatek należy zamykać w workach oznaczonych znakiem informującym o zawartości stanowiącej zagrożenie biologiczne. Wszelkie inne materiały wykorzystywane do stworzenia kojca można prać w standardowy sposób, aby zniszczyć leptospiry. Mocz pobrany od zakażonych psów (na przykład tych, które mają założony na stałe cewnik do dróg moczowych) należy zdezynfekować przed utylizacją. Do skutecznych środków w tym zakresie można zaliczyć mieszaninę 1 : 1 z 10% roztworem wybielacza, a także środki dezynfekcyjne na bazie jodu, czwartorzędowe aminy i stężony nadtlenek wodoru.
