Nieswoiste zapalenia jelit (NZJ) to grupa przewlekłych zaburzeń przewodu pokarmowego, które charakteryzują się stałymi lub nawracającymi objawami ze strony przewodu pokarmowego oraz stanem zapalnym błony śluzowej jelit. Przyczyna NZJ pozostaje nieznana, jest to więc choroba o idiopatycznym charakterze.

Rozpoznanie NZJ, podobnie jak innych chorób o idiopatycznej naturze, przeprowadza się na drodze dedukcji, eliminując wszelkie inne znane przyczyny zapaleń żołądkowo-jelitowych. Sprzyja to tworzeniu z NZJ „wygodnej” diagnozy, która często jest nadużywana i stawiana przy większości zaburzeń gastroenterologicznych bez przeprowadzenia właściwego toku rozpoznania.

NZJ jako jedną z postaci enteropatii należy różnicować od enteropatii zależnej od diety (FRE) i antybiotyków (ARE) na podstawie braku poprawy po zastosowaniu zmiany diety, a następnie antybiotykoterapii. Kliniczną poprawę stanu pacjenta uzyskuje się po podaniu leków immunosupresyjnych. Należy jednakże zaznaczyć, tak jak wspominają o tym autorzy, że istnieje jeszcze jedna postać enteropatii, która nie podlega leczeniu nawet glikokortykosteroidami lub innymi lekami immunosupresyjnymi. Określa się ją jako tzw. enteropatię niereagującą na leki immunosupresyjne.

Przyczyna NZJ nadal pozostaje nieznana i z pewnością, tak jak podają to autorzy, jest wieloczynnikowa. Ostatnio jednak podejrzewa się, na podstawie badań na modelach zwierzęcych, że jedną z ważniejszych przyczyn nieswoistego stanu zapalnego jelit są zaburzenia interakcji pomiędzy florą jelitową a układem immunologicznym błony śluzowej u podatnego osobnika. Nadmierna reakcja układu immunologicznego gospodarza na bakterie oraz ich produkty odgrywa podstawową rolę w patogenezie przewlekłych stanów zapalnych błony śluzowej. Do wymienionych w tekście szczepów bakterii, które mogą przyczyniać się do występowania NZJ u psów i kotów, ostatnio zalicza się także pałeczki z rodzaju Campylobacter (jednakże autorzy wymienili je wśród rozpoznań różnicowych). W wyniku nieprawidłowej reakcji dochodzi do załamania się tolerancji immunologicznej wraz z rozwinięciem rozregulowanej odpowiedzi immunologicznej przeciwko fizjologicznej florze jelitowej.