Nieswoiste zapalenie jelit (IBD – inflammatory bowel disease) jest wieloczynnikowym zaburzeniem występującym zarówno u psów, jak i u kotów, o cechach przewlekłej enteropatii, które w znaczący sposób może wpłynąć na jakość życia zwierzęcia. Ogólnie przyjęło się, że enteropatie klasyfikuje się jako zależne od diety, reagujące na antybiotykoterapię, podatne na leczenie glikokortykosteroidami lub oporne na leczenie, niezależnie od rodzaju podjętego leczenia immunosupresyjnego.

Z histologicznego punktu widzenia choroba może obejmować jelito cienkie, jelito grube bądź obydwa te odcinki. Najczęściej obserwowanymi komórkami naciekającymi blaszkę właściwą błony śluzowej przewodu pokarmowego są limfocyty i plazmocyty. Rzadziej w tym obszarze można wykazać również obecność eozynofili i neutrofili.

Dokładne przyczyny odpowiadające za rozwój IBD nie są znane, uważa się jednak, że do wystąpienia przewlekłej postaci tej choroby mogą przyczyniać się liczne i zróżnicowane czynniki. Sytuację komplikuje nieco fakt, że wiele psów i kotów ma kontakt z podobnymi czynnikami co zwierzęta cierpiące na IBD, ale nigdy nie zapada na tę chorobę. W niniejszym artykule zebrano i omówiono przyczyny nieswoistego zapalenia jelit, potencjalne narzędzia diagnostyczne, możliwości leczenia oraz szanse powodzenia terapii w świetle najnowszych danych opublikowanych w literaturze.

Czynniki związane z zapaleniem przewodu pokarmowego

Do czynników, które obecnie uważa się za mające związek z zapaleniem układu pokarmowego, zalicza się:

• przyczyny genetyczne
• reakcje układu odpornościowego i układu immunologicznego błony śluzowej jelit
• czynniki środowiskowe
• czynniki mikrobiologiczne.^1,2

Istnienie powyższych zależności wykazano w badaniach przeprowadzonych u ludzi, a także na modelu myszy, psa oraz kota.^1-13

Przyczyny genetyczne

Występowanie składowej genetycznej wpływającej na zwiększone ryzyko rozwoju IBD zostało dobrze udokumentowane u ludzi. Polega ono na obecności mutacji w obrębie receptorów rozpoznających wzorce, takich jak domena 2 odpowiedzialna za wiązanie nukleotydów i oligomeryzację białek (nucleotide binding oligomerized domain 2), receptory Toll-podobne (TLR – Toll-like receptors) oraz interleukina-23.^{1,3,5,8-10,12,14} Receptory te wykrywają wzorce molekularne związane z patogenem (pathogen-associated molecular patterns), znajdujące się wewnątrzkomórkowo lub na powierzchniach komórek.

Wykazano, że wybrane rasy psów są predysponowane do przewlekłych enteropatii, co z dużym prawdopodobieństwem wskazuje na udział czynnika genetycznego (tab. 1).