Płynoterapia stanowi ważny element planu leczenia wielu hospitalizowanych psów i kotów. Wybór rodzaju płynu oraz dawki jest uzależniony nie tylko od jego dostępności, ale także od stanu uwodnienia pacjenta, stabilności jego parametrów hemodynamicznych oraz równowagi elektrolitowej.

W niniejszym artykule omówiono zasady rozmieszczenia płynów w przestrzeniach wodnych organizmu, ocenę stopnia uwodnienia, rodzaje odwodnienia i klasyfikację dostępnych płynów infuzyjnych. Przedstawiono też, w jaki sposób obliczyć zapotrzebowanie pacjenta na płyny. Druga część tego artykułu będzie poświęcona obliczaniu niedoboru wolnej wody, monitorowaniu płynoterapii, określaniu momentu, w którym powinno się zaprzestać podawania płynów, oraz zasadom postępowania w przypadku pacjentów z zaburzeniami elektrolitowymi i wybranymi nieprawidłowościami dotyczącymi równowagi płynowej.

Rozmieszczenie wody w organizmie

Całkowita zawartość wody w organizmie (TBW – total body water) zazwyczaj opisywana jest na przykładzie poszczególnych przestrzeni wodnych. Pomimo że utrzymanie równowagi płynowej stanowi proces dynamiczny – ponieważ płyny podlegają stałej utracie na drodze wydalania oraz w trakcie przemian metabolicznych, a jednocześnie są dostarczane zarówno z wodą, jak i z pożywieniem – dla zrozumienia tego, w jaki sposób woda jest rozmieszczona w organizmie, a tym samym w jaki sposób płynoterapia wpływa na stan jego uwodnienia, warto jest odnieść się do poszczególnych przestrzeni (kompartmentów) płynowych organizmu.

Całkowita zawartość wody w organizmie stanowi około 60% całkowitej masy ciała u osobników dorosłych (ryc. 1) i około 80% u pacjentów pediatrycznych.¹ U zwierząt otyłych odsetek ten jest niższy, ponieważ tkanka tłuszczowa zawiera mniej wody niż pozostałe tkanki organizmu.¹ Dwie trzecie TBW to płyn wewnątrzkomórkowy.¹ Pozostała jedna trzecia TBW składa się mniej więcej w 75% z przestrzeni śródmiąższowej i w 25% z przestrzeni wewnątrznaczyniowej.¹ W tak zwanej trzeciej przestrzeni znajduje się niewielka ilość płynu transcelularnego (np. płyn mózgowo-rdzeniowy, maź stawowa).

Przestrzeń wewnątrzkomórkowa i zewnątrzkomórkowa oddzielone są błonami komórkowymi. Pomiędzy tymi dwoma kompartmentami woda może przemieszczać się swobodnie na zasadzie osmozy.¹ Przestrzeń wewnątrznaczyniowa oddzielona jest od pozostałych przestrzeni śródbłonkiem naczyniowym. Ściany naczyń włośniczkowych pokrywa glikokaliks śródbłonka, czyli siateczka glikoprotein i proteoglikanów związanych z błoną komórkową. Odgrywa ona ogromną rolę w przemieszczaniu się płynów pomiędzy poszczególnymi przestrzeniami wodnymi organizmu.²