Zarówno choroba układu sercowo-naczyniowego, jak i choroba nerek są powszechnie rozpoznawane u psów i kotów, a częstotliwość ich występowania zwiększa się wraz z wiekiem. Każde z tych zaburzeń ma charakter nieodwracalny i postępujący.

Choroby te stanowią szczególne wyzwanie dla lekarza weterynarii. Jeżeli bowiem występują jednocześnie u danego pacjenta, reakcje adaptacyjne uruchamiane przez organizm w odpowiedzi na te zaburzenia mogą być dobre dla jednego układu narządów, ale bardzo niekorzystne dla innego. Przykładowo, u pacjentów z ostrym lub klinicznie istotnym upośledzeniem czynności nerek rutynowo stosuje się płynoterapię, która jednak może być problematyczna w przypadku pacjentów ze współistniejącą chorobą serca. Również wiele leków podawanych pacjentom z chorobą układu sercowo-naczyniowego może wpływać na czynność nerek, stężenie elektrolitów w surowicy oraz wartości ciśnienia krwi. W tym artykule opisujemy fizjologiczne interakcje zachodzące pomiędzy układem krążenia a nerkami, przedstawiamy klasyfikacje chorób, omawiamy techniki diagnostyczne przydatne w wykrywaniu danej choroby u pacjentów z już istniejącym zaburzeniem ze strony innego układu oraz prezentujemy strategie postępowania w przypadku zwierzęcia ze współistniejącą chorobą serca i nerek.

Zależności fizjologiczne pomiędzy czynnością serca i nerek

Zarówno serce, jak i nerki odgrywają dużą rolę w regulacji objętości krwi krążącej i są w stanie wpływać w sposób pośredni lub bezpośredni na reakcje układu wydzielania wewnętrznego, które regulują równowagę płynową organizmu. Można obrazowo powiedzieć, że nerki stanowią główny narząd stojący na straży prawidłowej objętości płynów w organizmie. Wielkość przesączania kłębuszkowego (GFR – glomerular filtration rate) stanowi wskaźnik, który pośrednio odzwierciedla objętość płynów znajdujących się w przestrzeni zewnątrzkomórkowej. Jeśli u zwierzęcia dojdzie do odwodnienia lub nagłego zmniejszenia objętości krwi krążącej, wówczas pogarsza się ukrwienie nerek, a tym samym obniża się wartość GFR. Reakcja ta prowadzi do uwolnienia reniny z aparatu przykłębuszkowego nerek i uruchamia oś renina–angiotensyna–aldosteron (R-A-A) (ryc. 1).

Oś R-A-A

Układ renina–angiotensyna–aldosteron stanowi jeden z najpotężniejszych układów wydzielania wewnętrznego w organizmie i odgrywa kluczową rolę w przetrwaniu ostrego uszkodzenia lub choroby. Dzięki uogólnionemu zwężeniu naczyń krwionośnych wywołanemu przez angiotensynę II oraz intensywnemu oszczędzaniu sodu i wody przez nerki oś R-A-A pomaga przywrócić i utrzymać prawidłowe ciśnienie krwi oraz objętość krwi krążącej.