Przyczyną środowiskowego uszkodzenia płuc może być wiele sytuacji, na przykład tonięcie albo narażenie na działanie dymu w obszarze objętym pożarem. Postępowanie z pacjentami, u których uszkodzenie płuc wynika z niepożądanych działań czynników środowiskowych, różni się od leczenia pacjentów z niewydolnością oddechową innego tła. W artykule omówiono metody postępowania w przypadku uszkodzenia płuc wywołanego podtopieniem i inhalacją dymu.

Tonięcie

Na początek warto przedstawić definicję tonięcia, która w ostatnim czasie została nieco zmieniona. Obecnie pod pojęciem tonięcia rozumie się upośledzenie czynności oddechowej na skutek pełnego lub częściowego zanurzenia w płynie. W aktualnej literaturze określenie „tonięcie bez skutku śmiertelnego” zastąpiono terminem „podtopienie”.¹ Zrezygnowano także ze stosowania sformułowań „utonięcie mokre” i „utonięcie suche”. Dane z kryminalistyki wykazały, że u większości ofiar zakwalifikowanych jako zmarłe w wyniku tak zwanego suchego utonięcia do bezdechu doszło prawdopodobnie jeszcze przed znalezieniem się w wodzie, natomiast odsetek występowania „suchego” płuca u ofiar utonięcia obecnie ocenia się na < 2%.²

Do topienia się psów i kotów dochodzi z różnych powodów. Zwierzęta wpadają do zbiorników wodnych, z których nie potrafią się wydostać,^3,4 podczas pływania dochodzi do wypadków,³ napadów drgawkowych lub innych zaburzeń, które uniemożliwiają pływanie,³ albo też zwierzęta są celowo topione przez człowieka.^3,5 Tonięcie stanowi niewielki odsetek w grupie psów i kotów przywożonych do lecznicy z powodu niewydolności oddechowej, skromne są również dane z literatury opisującej leczenie w takich przypadkach. Z tego względu większość zaleceń dotyczących postępowania u psów i kotów, które uległy podtopieniu, została przeniesiona do medycyny weterynaryjnej z medycyny człowieka. Niemniej jednak niektóre zagadnienia w leczeniu zwierząt z upośledzoną czynnością układu oddechowego na skutek podtopienia dotyczą jedynie pacjentów weterynaryjnych.

Patofizjologia

Kiedy zwierzę tonie, na skutek zachłyśnięcia wodą rozwija się u niego niewydolność oddechowa. Prowadzi ona do rozcieńczenia i utraty czynności surfaktantu, skurczu oskrzeli, zwiększonej przepuszczalności bariery pęcherzykowo-włośniczkowej, miejscowego zapalenia i obrzęku, a także zapadnięcia się pewnego obszaru płuc.⁶ Zapadanie się pęcherzyków płucnych zmniejsza rozciągliwość płuc i zwiększa wysiłek oddechowy, podczas gdy ciągły cykl pracy pęcherzyków w trybie otwarty-zapadnięty-otwarty w warstwie delikatnego nabłonka oddechowego staje się przyczyną dalszych uszkodzeń tkanki płucnej i rozwoju zapalenia. Nasilenie objawów klinicznych uzależnione jest od objętości wody, która przedostała się do płuc, i to niezależnie od jej rodzaju (woda słodka, słona bądź chlorowana).