Reakcje niepożądane na szczepienia u psów i kotów występują rzadko, zanotowano jednak kilka ich rodzajów. Oto co każdy lekarz weterynarii powinien wiedzieć na ten temat.

Mimo że powszechnie zaakceptowane schematy szczepień uznaje się za bezpieczne dla większości psów i kotów, istnieje ryzyko pojawienia się reakcji niepożądanych u pacjentów weterynaryjnych. Wiele przypadków jest związanych z niewłaściwym użyciem szczepionki lub zbyt częstym szczepieniem.

Najnowszy przegląd różnych postaci reakcji niepożądanych został opublikowany w 2018 roku w „Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practice”.¹ Autorka publikacji – Laurel J. Gershwin, DVM, PhD, DACVM – profesor immunologii na Uniwersytecie Kalifornijskim w Davies, jest członkiem American Veterinary Medical Association (AVMA) Council on Biologic and Therapeutic Agents. Stowarzyszenie to zajmuje się opracowywaniem zasad szczepień. W swojej publikacji przedstawia ona obecną wiedzę o reakcjach niepożądanych w medycynie weterynaryjnej, w tym nadwrażliwości typu I i III, włókniakomięsakach związanych ze szczepieniem, nasilaniu się chorób w wyniku szczepienia oraz chorobach autoimmunologicznych.

Nadwrażliwość I typu

Nadwrażliwość typu I będąca reakcją na szczepienie polega na odpowiedzi immunoglobuliny E (IgE) na nieswoiste białko i najczęściej pojawia się po podaniu inaktywowanej szczepionki wirusowej z adiuwantem. Białka nieswoiste nie są związane z samym wirusem – występują raczej w pożywce używanej do jego namnażania (na przykład bydlęca surowica płodowa lub białko jaja kurzego) albo w dodatkowych stabilizatorach (w tym żelatyna bądź kazeina), które umożliwiają przechowywanie szczepionki. Stosunkowo często dochodzi do wytwarzania małych ilości IgG przeciwko białkom nieswoistym, natomiast u zwierząt, które mają skłonność do chorób związanych z nadwrażliwością (psy, konie), może to stymulować nieprawidłową produkcję IgE.

Przeciwciała IgE działają poprzez wiązanie się z receptorami Fc na bazofilach, a także na mastocytach zlokalizowanych na skórze i błonach śluzowych układu oddechowego i pokarmowego. Kiedy dochodzi do reakcji niepożądanej na skutek szczepienia, przeciwciała nieswoiste szczepionki wiążą się z IgE, co skutkuje degranulacją mastocytów, wyrzutem histaminy i aktywacją lipooksygenazy oraz cyklooksygenaz. U psów nadwrażliwość typu I skutkuje zwiększoną przepuszczalnością naczyń włosowatych i skurczami mięśni gładkich, co powoduje obrzęk, pokrzywkę na części twarzowej oraz w ciężkich przypadkach reakcję anafilaktyczną. U koni w przypadku nadwrażliwości typu I występującej po szczepieniu może dojść do kolki lub wstrząsu anafilaktycznego. Nadwrażliwość zazwyczaj powtarza się przy kolejnych szczepieniach, ponieważ różne szczepionki zawierają te same nieswoiste antygeny.