W artykule omówiono przyczyny i skutki bólu, wyjaśniono też, jak ocenić pacjenta przed rozpoczęciem rehabilitacji.

Rehabilitacja weterynaryjna jest najskuteczniejsza, gdy stosuje się wielokierunkowe podejście. Prawdopodobnie najważniejszym aspektem u tych pacjentów jest prawidłowe zwalczanie bólu. Jeżeli nie określi się stopnia bólu u zwierzęcia i nie będzie odpowiednio z nim postępować, rehabilitacja odniesie skutek przeciwny od zamierzonego.1 Aby poprawić komfort pacjenta i jego chęć do współpracy – co ma ogromne znaczenie dla skuteczności rehabilitacji – konieczne jest zlokalizowanie bólu, jego ocena i właściwe zwalczanie.

Ból a nocycepcja

Ból jest złożonym, nie w pełni poznanym zjawiskiem, które obejmuje zarówno emocjonalne, jak i czuciowe komponenty. Pod „parasolem” pojęcia bólu znajduje się też nocycepcja, będąca neurologicznym procesem wywoływanym bodźcem bólowym. Nocycepcja nie wymaga świadomości. Na przykład pacjent poddany znieczuleniu środkiem hipnotycznym, takim jak propofol, nadal wykazuje reakcje fizjologiczne na bodźce bólowe.

Ból jest odczuwany indywidualnie przez każdego pacjenta, jest więc zjawiskiem bardzo skomplikowanym. Nasze świadome odczuwanie bólu jest subiektywne, a „ból może być odczuwany nawet przy braku oczywistych zewnętrznych bodźców bólowych i może być modyfikowany przez doświadczenia behawioralne, w tym strach, pamięć i stres”.²

Zrozumienie wyjątkowości bólu u każdego pacjenta ułatwia lekarzowi właściwą ocenę zwierzęcia i podjęcie ukierunkowanego leczenia. Ważne jest uświadomienie sobie, że ból ma wiele wymiarów – obejmuje nie tylko to, co pacjent czuje, ale także w jaki sposób powstaje to odczucie.³

Fizjologiczne i psychologiczne skutki bólu

Nieleczony ból ma wiele skutków, często niepoznanych. Pełne ich wyliczenie nie jest tematem tego artykułu. W tym opracowaniu skupiono się na niszczącym wpływie bólu neurologicznego i mięśniowo-szkieletowego, szczególnie doprowadzającego do całkowitego lub częściowego zaprzestania używania kończyn. Jednym z najczęściej występujących objawów bólu obserwowanego w medycynie rehabilitacyjnej jest kulawizna. Niechęć do używania kończyny w pełnym zakresie może szybko doprowadzić do wieloukładowych zmian (tab. 1).