Zapalenie spojówek jest częstą chorobą oczu u kotów i psów. Przyczyn zapalenia spojówek jest wiele. Obejmują one pierwotne choroby spojówek, jak również przyczyny zewnątrzgałkowe, wewnątrzgałkowe i ogólnoustrojowe. Objawy kliniczne zapalenia spojówek często są nieswoiste i mogą być podobne pomimo różnej etiologii.

Mimo że powszechne są pierwotne przyczyny zapalenia spojówek, ciężkie choroby oczu i potencjalnie zagrażające życiu stany ogólnoustrojowe mogą początkowo występować jako zapalenie spojówek. Nieuwzględnienie zarówno miejscowych, jak i ogólnoustrojowych przyczyn zapalenia spojówek może mieć poważne konsekwencje dla oczu i zdrowia ogólnego. Dlatego postępowanie kliniczne w przypadku zapalenia spojówek powinno być zawsze metodyczne i dokładne.

Podstawowa anatomia i fizjologia spojówek

Spojówka to błona śluzowa pokrywająca wewnętrzną część powiek, powiekową i gałkową powierzchnię błony migawkowej oraz przednią część gałki ocznej (ryc. 1). Spojówka zbudowana jest z nierogowaciejącego warstwowego nabłonka i podstawowej tkanki łącznej, która nazywana jest istotą właściwą. W nabłonku spojówki znajdują się komórki kubkowe produkujące mucynę, a istota właściwa zawiera naczynia, nerwy oraz tkankę limfatyczną. Bogata sieć naczyniowa, luźny układ istoty właściwej i rezydentna tkanka limfoidalna powodują, że spojówka ma zdolność szybkiego i często dramatycznego reagowania na obrażenia.

Na przedniej powierzchni gałki ocznej spojówka pokrywa nadtwardówkę i twardówkę właściwą. Twardówka właściwa jest najgrubszą warstwą twardówki, zbudowaną z nieregularnych włókien kolagenu, fibroblastów i melanocytów. Nadtwardówka jest najbardziej powierzchowną warstwą twardówki. Jest to cienka, kolagenowa, naczyniowa tkanka. Anatomiczna bliskość spojówki gałkowej i tkanek twardówki powoduje częsty udział zapalenia spojówek w chorobach nadtwardówki i twardówki właściwej.

Objawy kliniczne

Zapalenie spojówek zawsze wiąże się z wystąpieniem objawów klinicznych wymienionych w ramce „Objawy kliniczne zapalenia spojówek”. Nadmierny wypływ surowiczych łez wynika ze zwiększonej ich produkcji lub niewystarczającego drenażu nosowo-łzowego. Chemoza pojawia się jako obrzęk spojówek i jest klinicznym jego przejawem spowodowanym zwiększoną przepuszczalnością naczyń i wydostaniem się płynu do istoty właściwej (ryc. 2). Przekrwienie ma postać czerwonego przebarwienia spojówki (często określanego jako „czerwone oko”) i jest skutkiem rozszerzenia naczyń spojówki oraz zwiększonego przepływu krwi w spojówce (ryc. 3). Dyskomfort w obrębie oczu i świąd najczęściej objawiają się kurczem powiek i pocieraniem tej okolicy.