Właściwa ocena bólu, zapewnienie higieny jamy ustnej oraz monitorowanie wyników badań krwi może poprawić jakość życia kotów.

Koty można uznać za seniorów już w wieku ośmiu lat.¹ Stan zdrowia kota seniora może zmieniać się szybko, czemu mogą towarzyszyć nieznaczne objawy kliniczne lub nawet ich brak. Z tego względu kot senior powinien być rutynowo badany przez lekarza weterynarii co najmniej dwa razy w roku.

Wczesne wykrycie choroby umożliwia jej leczenie i może poprawić jakość życia zwierzęcia. Rutynowa opieka lekarska je często tańsza i bardziej skuteczna niż działanie kryzysowe.

Rozpoznawanie bólu i dyskomfortu u kota seniora

Nikt nie chce, żeby jego kot cierpiał, ale nie możemy pomóc zwierzęciu, gdy nie wiemy, czy coś je boli. Dawniej bardzo trudno było ocenić, czy kot odczuwa ból, co powodowało, że wiele starszych zwierząt cierpiało w milczeniu. Na szczęście lekarze weterynarii mają teraz do dyspozycji nowe, pewne i łatwe do zastosowania metody rozpoznawania bólu.

Gdy ocenimy, że kot cierpi z powodu bólu, możemy poszukać jego źródła i zapewnić zwierzęciu odpowiednie leczenie. Do źródeł bólu zalicza się między innymi:

• zapalenie kości i stawów
• ból zębów
• ból brzucha (żołądkowo-jelitowy, układu moczowego)
• wrośnięte pazury
• ból ucha
• ból oka.

„Koty są mistrzami w ukrywaniu bólu”. Na pewno słyszałeś to wiele razy. Okazało się jednak, że byliśmy w błędzie. Koty nie ukrywają swojego bólu. Koty wyrażają ból w konkretny i wiarygodny sposób. Okazywanie bólu przez kotowate jest inne niż w przypadku ludzi. Jeżeli będziemy oczekiwać takich objawów jak kulawizna, płacz albo jęki, to możemy przeoczyć wiele kotów, u których występuje ból.

Dlaczego tak jest? Struktura socjalna ludzi jest bardzo odmienna niż u kotów. Ludzie są gatunkiem, którego przedstawiciele współpracują ze sobą.² Nasze przeżycie i bezpieczeństwo zależą od współdziałania w grupie. Ewoluowaliśmy, by razem zdobywać pożywienie i wzajemnie się bronić. Zewnętrzne wyrażenie bólu ostrzega grupę, że jeden z jej członków ma kłopoty, trzeba więc mu pomóc i chronić go. U ludzi demonstracyjne wyrażenie bólu zwiększa prawdopodobieństwo przeżycia.

Koty natomiast są samotnikami.³ Ewoluowały jako samotni myśliwi i polegają tylko na sobie. Demonstracyjne wyrażanie bólu, takie jak utykanie albo wokalizacja, nie skłoniłoby innych kotów do udzielenia pomocy, tylko dałoby sygnał innym drapieżnikom, że kot jest ranny, i zmniejszyło jego szanse przeżycia.

Koty wyrażają ból o wiele subtelniej niż ludzie. Dzięki nieskomplikowanemu przeszkoleniu i treningowi możemy nauczyć się rozpoznawać kocie sygnały bólu i zapewnić pacjentom odpowiednią opiekę.

Ocena bólu u kotów

Badacze z Uniwersytetu w Montrealu w Kanadzie opracowali i zwalidowali metodę oceny bólu u kotów przeznaczoną do stosowania w lecznicach dla zwierząt. Nosi ona nazwę skali oceny wyrazu twarzy (Feline Grimace Scale, FSG).⁴ W metodzie tej bierze się pod uwagę ustawienie uszu, otwarcie powiek, napięcie części twarzowej, ustawienie wąsów i pozycję głowy. Każdy z tych elementów ocenia się w skali od 0 do 2, gdzie 0 oznacza najbardziej zrelaksowanego kota, a 2 najbardziej napiętego. Punkty dodaje się. Całkowity wynik 4 lub wyższy wskazuje, że kot odczuwa ból.

Powyższą metodę stosuje się, by określić, czy kot odniesie korzyść z zastosowania leków przeciwbólowych. Jest to najlepszy dostępny sposób wykrywania bólu u kota. Na tej podstawie lekarz może ustalić, że konieczne jest wykonanie badań w celu wykrycia źródła bólu oraz zastosowanie leków i innych metod w celu jego zwalczenia.

Zespół Sylvester.ai wykorzystał skalę oceny wyrazu twarzy, sztuczną inteligencję i uczenie maszynowe, by stworzyć proste narzędzie do oceny bólu u kota.⁵ Za pomocą Tably app wykonuje się zdjęcie kota, a skala oceny wyrazu twarzy rozpoznaje ból z dokładnością przekraczającą 90%.

Przed opracowaniem skali oceny wyrazu twarzy lekarze używali bardziej skomplikowanych metod. Narzędzia te to Kompleksowa Skala Oceny Bólu u Kotów Glasgow,⁶ która zawiera 28 możliwości opisu w siedmiu kategoriach behawioralnych, oraz Złożona Wielowymiarowa Skala Bólu UNESP-Botucatu.⁷

Zadanie właścicielowi pytania o zmiany w zachowaniu zwierzęcia także może dostarczyć kluczowych informacji na temat bólu. Koty odczuwające ból często zmieniają swoje codzienne nawyki. Mogą ograniczyć aktywność, mniej chętnie wspinają się na swoje ulubione miejsca wypoczynku i nie witają w drzwiach opiekuna wracającego do domu.

Zmiana środowiska

W miarę jak kot starzeje się, poruszanie się może być dla niego coraz trudniejsze. Właściciele mogą poprawić jakość życia zwierzęcia, ułatwiając mu dostęp do kuwety, pokarmu, wody i miejsc odpoczynku. Do zalecanych zmian w otoczeniu kota zalicza się:

• ułatwienie kotu dostępu do miejsc odpoczynku poprzez ustawienie ramp i schodków, gdzie tylko jest to możliwe
• ustawienie dużych kuwet o niskich bokach w różnych miejscach w domu, również blisko ulubionych miejsc odpoczynku, łatwo dostępnych dla kota
• wstawienie licznych poidełek różnej wielkości, najlepiej o niskich ściankach, w pobliżu miejsc odpoczynku
• zapewnienie zabawek wydających pokarm lub małych misek o niskich brzegach w wielu miejscach domu, aby kotu łatwo było do nich dotrzeć
• ustawienie misek z karmą i wodą na podwyższeniu, by zapewnić kotu z chorobą zwyrodnieniową stawów komfort w czasie jedzenia i picia.