Sód (Na) jest najliczniejszym kationem płynu zewnątrzkomórkowego i głównym czynnikiem determinującym jego osmolalność.¹ Stężenie sodu w surowicy jest regulowane przez hormon antydiuretyczny (zwiększający zatrzymywanie wody przez nerki), pragnienie (zwiększające spożycie wody) oraz aldosteron (nasilający zwrotne wchłanianie sodu w nerkach). Hipernatremię definiuje się jako stężenie sodu w surowicy lub osoczu przekraczające zakres referencyjny. Jest ono odzwierciedleniem utraty większej ilości wody niż sodu lub przyjmowania większej ilości sodu niż wody.

U zdrowych zwierząt osmoreceptory znajdujące się w ośrodkowym układzie nerwowym wykrywają związany z tym stanem wzrost osmolarności i uruchamiają zachowania mające zwiększyć spożycie wody oraz powodują wyrzut hormonu antydiuretycznego. Pacjent z hipernatremią musi zatem nie mieć dostępu do wody, nie być w stanie jej pobrać albo być niezdolny do zatrzymania odpowiedniej ilości wody. Wartości sodu przekraczające zakres prawidłowy o 3-4 mmol/l nie są powodem do obaw, ale stężenie tego pierwiastka przekraczające 160 mmol/l wymaga podjęcia określonych działań.

Przyczyny

Podawanie sodu

Najczęstszą przyczyną prawdziwego nadmiaru sodu jest nierozważna płynoterapia, w szczególności zbyt długie podawanie płynów uzupełniających niedobory.² Roztwór Ringera z mleczanami podawany w dawkach podtrzymujących dostarcza 16-krotność średniego dziennego zapotrzebowania zwierząt na sód. Jeśli pacjent ma dostęp do wody, stężenie sodu powinno utrzymywać się w zakresie referencyjnym. Niektórzy pacjenci są jednak zbyt wystraszeni lub niewystarczająco sprawni, aby pobierać odpowiednią ilość wody. Nerki podejmują próbę zmniejszenia nasilenia hipernatremii poprzez zwiększenie wydalania sodu, ale efekty są umiarkowane, szczególnie przy ograniczonym pobieraniu wody.

Termin zatrucie solą oznacza spożycie dużych ilości chlorku sodu (NaCl). Ostra dawka toksyczna dla psów wynosi około 4 g/kg m.c.³ Do takich zatruć dochodzi rzadko, ale zostały one udokumentowane u psów pijących wodę ze zbiorników słonowodnych i oceanów lub jako zjawisko wtórne do podania wody z solą przy próbach wywołania wymiotów.⁴ Hipernatremię opisywano też po spożyciu ciastoliny domowej roboty, w której składzie znajduje się duża ilość soli kuchennej.⁵

Hiperaldosteronizm to stosunkowo rzadka przyczyna hipernatremii, ale należy brać go pod uwagę przy jednoczesnym zmniejszeniu stężenia potasu w surowicy, zazwyczaj do wartości < 3 mmol/l.⁶

Utrata wody

Do istotnych strat wody dochodzi u pacjentów z ośrodkową lub nerkową moczówką prostą. Hipernatremia może też rozwijać się u pacjentów z innymi zaburzeniami przebiegającymi z wielomoczem, takimi jak ostre uszkodzenie nerek lub niewydolność wątroby,...