W medycynie weterynaryjnej istnieje potrzeba szybkiego ustalania właściwych rozpoznań w sposób niepochłaniający zbyt wiele czasu i niezwiązany z wysokimi kosztami. Konieczność tę odczuwają szczególnie wyraźnie lekarze weterynarii pracujący wśród grup społecznych, w których właściciele mają problemy z dbaniem o swoje zwierzęta, na przykład są osobami mniej majętnymi i/lub zamieszkują odległe rejony. Określa się to mianem „medycyny społecznej”. Niezależnie od tego nadal brakuje informacji i stosownych badań, które pomogłyby lekarzom usprawnić i uprościć rozpoznawanie chorób dermatologicznych. W niniejszym artykule przedstawiono sugestie dotyczące efektywnego postępowania diagnostycznego, skierowane szczególnie do lekarzy weterynarii praktykujących „medycynę społeczną” (ryc. 1).

Wywiad

Pierwszym krokiem do ustalenia dokładnego rozpoznania dermatologicznego jest szczegółowy wywiad. Dobrze przeprowadzony wywiad ogranicza liczbę koniecznych badań diagnostycznych i stwarza kontekst niezbędny do interpretacji uzyskanych wyników. Mimo że zebranie pełnego wywiadu bywa czasochłonne, proces ten można usprawnić, prosząc właściciela, żeby w czasie oczekiwania na wizytę wypełnił stosowny formularz (ryc. 2). Takie formularze zawierają uporządkowane pytania i odpowiedzi oraz mogą szybko wskazać, gdzie będą potrzebne dalsze wyjaśnienia. Niektórzy klienci mogą mieć pewne problemy podczas wypełniania formularza. Są one związane z niewielką znajomością zagadnień zdrowotnych lub brakiem płynności językowej. Dlatego formularz musi być napisany prostym językiem, bez używania pytań sugerujących odpowiedzi. Trudność tekstu nie powinna przekraczać poziomu zrozumiałego dla 10-11-letniego dziecka.¹ Przetłumaczenie formularza na popularne języki sprawi, że będzie on zrozumiały dla zróżnicowanej grupy klientów. W przypadku kiedy klient ma problemy ze wzrokiem, dobrze byłoby, aby osoba z personelu lecznicy odczytała na głos treść formularza. Pomocne bywa również dodatkowe wyjaśnienie treści określonych pytań.

Główne kategorie pytań:

• Opis zwierzęcia. Rasa, wiek, płeć, sterylizacja/kastracja pacjenta mogą wpływać na odpowiednie uszeregowanie potencjalnych rozpoznań różnicowych.
• Natężenie świądu. Należy wytłumaczyć klientowi, że objawami świądu mogą być: drapanie, wylizywanie, wygryzanie, ocieranie, ponieważ właściciele często wspominają o świądzie tylko wówczas, kiedy ich zwierzę się drapie. Żeby określić natężenie świądu, dobrze jest posłużyć się jego oceną w skali od 0 do 10. Do chorób przebiegających bez świądu należą endokrynopatie, dermatofitoza i nużyca, choć niektórym z wymienionych dermatoz może towarzyszyć świąd, zwłaszcza u kotów lub w przypadku kiedy u pacjenta obecne są powikłania zakaźne. Świąd o różnym natężeniu występuje zazwyczaj w przebiegu chorób ektopasożytniczych, zakażeń bakteryjnych, zapalenia skóry na tle drożdżaków z rodzaju Malassezia lub alergii.
• Zwalczanie ektopasożytów. Należy ustalić, w jaki sposób zwierzę jest zabezpieczane przeciwko pasożytom zewnętrznym, łącznie z określeniem częstości i czasu aplikacji/podawania konkretnych preparatów. Jeżeli pacjent otrzymuje doustny środek przeciwpchelny zawierający tylko regulator wzrostu owadów – lufenuron, nie wyklucza to obecności dorosłych pcheł, które nadal mogą powodować reakcje nadwrażliwości.² Jeśli natomiast stosowany jest preparat przeciwpchelny i przeciwkleszczowy zawierający izoksazolinę (na przykład afoksolaner, fluralaner), u takiego pacjenta z dużym prawdopodobieństwem można wykluczyć nużycę oraz świerzb.^3,4
• Środowisko i podróże. Pytanie „Ile czasu procentowo zwierzę spędza na zewnątrz” pozwala uniknąć sytuacji, w której opiekun odnosi wrażenie, że prawidłową odpowiedzią na pytanie o środowisko przebywania psa/kota jest „w domu”. Informacje dotyczące przebytych podróży pozwolą z kolei uwzględnić w diagnostyce różnicowej choroby, które powszechnie nie występują w aktualnym miejscu zamieszkiwania klienta i jego czworonoga.
• Postępowanie choroby, reakcja na wdrożone leczenie i sezonowość objawów. Żeby stworzyć odpowiednią listę rozpoznań różnicowych i móc podjąć świadome decyzje terapeutyczne, należy ustalić, jak długo utrzymują się zmiany skórne, jaki był ich początkowy wygląd, co wystąpiło najpierw – świąd czy zmiany skórne, oraz czy objawy pojawiają się sezonowo.
• Występowanie zmian skórnych u innych zwierząt lub ludzi mających kontakt z pacjentem. Mimo że reakcja ludzi i zwierząt na zakażenia i inwazje ektopasożytnicze często jest różna, jeśli u innego zwierzęcia lub człowieka mającego kontakt z pacjentem występują podobne zmiany skórne, w pierwszym rzędzie należy uwzględnić choroby zakaźne.
• Dieta. W przypadku podejrzenia niekorzystnych reakcji na pokarm lub niedoborów żywieniowych należy przyjrzeć się bliżej składowi obecnej i wcześniej spożywanej przez pacjenta karmy.
• Ogólny stan zdrowia. Mimo że wiele dermatoz ogranicza się wyłącznie do skóry, niektóre mogą mieć związek z chorobami układowymi. Z tego powodu niezbędna jest ocena ogólnego stanu zdrowia zwierzęcia.

Objawy kliniczne i rozmieszczenie zmian

Mimo że w przebiegu wielu różnych chorób skóry zarówno wygląd, jak i rozmieszczenie zmian skórnych często są podobne, u wielu pacjentów wstępne rozpoznanie udaje się ustalić już na podstawie wywiadu i obrazu klinicznego. W warunkach medycyny społe...