Hiponatremia to stan, w którym stężenie sodu w osoczu lub surowicy spada poniżej zakresu referencyjnego, co świadczy zazwyczaj o utracie sodu przy nadmiarze wody. Zdrowe zwierzęta pobierające odpowiednią ilość zbilansowanego pożywienia spożywają mniej więcej czterokrotnie więcej sodu, niż wynika z potrzeb organizmu. W związku z tym stężenie sodu w płynie pozakomórkowym jest z łatwością utrzymywane w swoim wąskim zakresie normy poprzez osmoreceptory podwzgórza, które mają wpływ na wydzielanie hormonu antydiuretycznego (ADH). Hormon ten pobudza zwrotne odzyskiwanie wody w kanalikach zbiorczych nerek i wywołuje uczucie pragnienia.¹

Spadek objętości płynu pozakomórkowego powoduje uwalnianie reniny z aparatu przykłębuszkowego, a co za tym idzie wydzielanie aldosteronu przez nadnercza. Hormon ten wpływa na odzyskiwanie sodu i wody w dalszych częściach kanalików krętych nerek. Równoległa aktywacja baroreceptorów podwzgórza powoduje uwalnianie ADH, nawet jeśli stężenie sodu w surowicy spada poniżej pożądanego zakresu. Krótko mówiąc, utrzymywanie odpowiedniej objętości płynu pozakomórkowego jest priorytetowe względem utrzymania prawidłowej osmolalności. Zjawisko to jest często spotykane u pacjentów z zaburzeniem pracy nerek lub przewodu pokarmowego, u których znaczne ilości płynów zawierających sód są tracone z organizmu i zastępowane spożytą wodą.²

Dużo rzadziej hiponatremia jest wynikiem pojawienia się nadmiaru wody w stosunku do sodu – całkowita zawartość sodu w organizmie może pozostać niezmieniona. Taka sytuacja świadczy o wrodzonych zaburzeniach procesów homeostatycznych lub zaburzeniach kompensacyjnych, takich jak odpowiednio niewłaściwe wydzielanie ADH lub zastoinowa niewydolność serca.^1,3

Na stężenie sodu w surowicy mają również wpływ zaburzenia oddziałujące na osmolalność surowicy, takie jak hiperglikemia. W normalnych warunkach wpływ glukozy we krwi na tę zmienną jest niewielki, ale w miarę wzrostu stężenia glukozy we krwi staje się znaczący, zwłaszcza gdy wzrost ten jest gwałtowny.¹

Łagodna ostra (tj. ≤ 24 godzin) hiponatremia ma niewielkie znaczenie, ale stężenie sodu w surowicy < 130 mmol/l zasługuje na uwagę, jeśli historia choroby pacjenta sugeruje, że problem jest przewlekły. Ponieważ sód jest głównym determinantem osmolalności surowicy, hiponatremia trwająca powyżej 24 godzin wpływa na procesy wewnątrzkomórkowe dążące do utrzymania prawidłowej objętości komórki. Na zmiany osmolalności szczególnie podatny jest mózg, dlatego gwałtowne korygowanie stężenia sodu niesie ryzyko nieodwracalnego uszkodzenia neuronów o podłożu osmotycznym.⁴