Obecność moczu w jamie otrzewnej jest następstwem uszkodzenia układu moczowego i wydostawania się moczu do jamy otrzewnej, przestrzeni zaotrzewnowej lub obu tych obszarów. Jeśli przestrzeń zaotrzewnowa pozostaje nienaruszona, uraz nerki, jak też bliższego (lub środowego) odcinka moczowodu skutkuje gromadzeniem się moczu w obrębie samej przestrzeni zaotrzewnowej. Natomiast w sytuacji kiedy przestrzeń zaotrzewnowa ulegnie uszkodzeniu, mocz pojawia się w jamie otrzewnej, a stan ten powszechnie określa się jako obecność moczu w jamie otrzewnej (uroabdomen). Pęknięcie dalszego odcinka moczowodu, pęcherza moczowego lub bliższej części cewki moczowej prowadzi do gromadzenia się moczu bezpośrednio w jamie otrzewnej.

Uroabdomen jest stanem nagłym, powodującym znaczące metaboliczne i elektrolitowe nieprawidłowości, które mogą skutkować groźnymi dla życia następstwami. Wczesne wykrycie obecności moczu w jamie otrzewnej i podjęcie terapii zachowawczej jest niezbędne dla uzyskania pomyślnego końcowego wyniku leczenia.

Częste przyczyny obecności moczu w jamie otrzewnej

Chociaż u psów i kotów opisano liczne potencjalne przyczyny obecności moczu w jamie otrzewnej, za najczęstsze u obu gatunków uważa się tępe urazy oraz wypadki komunikacyjne.^1,2 Szybki wzrost ciśnienia w jamie brzusznej spowodowany tępym urazem u zwierzęcia z wypełnionym pęcherzem moczowym może prowadzić do pęknięcia cienkiej ściany tego narządu. U psów płci męskiej ryzyko uroabdomen jest wyższe ze względu na długą i wąską cewkę moczową, która nie jest w stanie zaadaptować się do szybkiego wzrostu ciśnienia w pęcherzu moczowym.³ Urazy wewnętrzne jamy brzusznej, takie jak rozdarcie pęcherza moczowego lub cewki moczowej, często są rozpoznawane u zwierząt z pourazowymi złamaniami miednicy.^4,5 W następstwie tępych lub penetrujących urazów brzucha może dochodzić także do uszkodzenia nerki albo moczowodu, zdarza się to jednak rzadziej niż pęknięcie pęcherza moczowego.⁶

Wśród pozostałych potencjalnych przyczyn obecności moczu w jamie otrzewnej wymienia się niedrożność mechaniczną, naciek nowotworowy lub uraz jatrogenny. W niedawnym badaniu obejmującym 53 koty z uroabdomen wykazano, że u 21% osobników jego przyczyną była niedrożność cewki moczowej, a u 23% mocz w jamie otrzewnej stanowił następstwo urazów jatrogennych związanych z cystocentezą, cewnikowaniem albo manualnym opróżnianiem pęcherza moczowego.² Podobnie u psów obecność moczu w jamie otrzewnej w 21% przypadków była spowodowana niedrożnością, a w 16% stwierdzono przyczyny jatrogenne.¹ Uraz dalszej części cewki moczowej powstały podczas cewnikowania częściej skutkuje przedostaniem się moczu w okolicę kroczową i nie zawsze prowadzi do pojawienia się moczu w jamie otrzewnej (ryc. 1). Do innych, rzadziej spotykanych przyczyn obecności moczu w jamie otrzewnej należą uszkodzenie układu moczowego podczas chirurgicznego leczenia wnętrostwa brzusznego lub niepowodzenia zabiegów urologicznych.^6,7