Urazowe uszkodzenie mózgu jest częstym elementem urazu głowy u małych zwierząt. Wiąże się z wysokim ryzykiem powikłań oraz śmiertelnością zarówno u zwierząt, jak i u ludzi. Najczęstszą jego przyczyną u psów są wypadki samochodowe, a u kotów urazy zmiażdżeniowe.¹ Do innych przyczyn wliczają się upadki z wysokości, rany postrzałowe, ugryzienia oraz przypadkowe lub celowe działania ludzi. Szanse na wyzdrowienie zwiększa wczesne i intensywne leczenie. Postępowanie skupia się na utrzymaniu mózgowego ciśnienia perfuzyjnego (CPP – ang. cerebral perfusion pressure), zmniejszeniu ciśnienia śródczaszkowego (ICP – ang. intracranial pressure) oraz opatrzeniu wtórnych urazów. Artykuł ten stanowi przegląd patofizjologii urazów głowy, oceny pacjenta, testów diagnostycznych, zalecanego leczenia, monitorowania oraz rokowania.

Patofizjologia

Zwiększone ciśnienie śródczaszkowe

Średnie ciśnienie tętnicze (MAP) minus ICP daje CPP. Według doktryny Monro-Kelliego objętość tkanek mózgowia, krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego jest wielkością stałą, a jakakolwiek jej zmiana bez kompensacji prowadzi do zwiększenia ICP. Zwykle istnieje wysoka zgodność wewnątrzczaszkowa, a przepływ płynu w obrębie unaczynienia mózgu oraz płynu mózgowo-rdzeniowego ma minimalny wpływ na ICP.

Kiedy zdolność buforowa przekroczy granice mechanizmów kompensujących, dochodzi do wzrostu ICP. Podniesienie ICP prowadzi do zmniejszenia CPP, niedokrwienia mózgu i śmierci neuronowej. Silny wzrost ICP wywołuje odpowiedź zwaną odruchem Cushinga (objawia się jako nadciśnienie z rzadkoskurczem), będącą próbą utrzymania odpowiedniego CPP. Odruch Cushinga występuje przy ostrym i silnym podwyższeniu ICP, co skutkuje zmniejszeniem przepływu krwi przez mózg i przez to zwiększeniem stężenia dwutlenku węgla. Pojawia się w końcowych stadiach wgłobienia mózgu i wskazuje na możliwość zagrażającego życiu wzrostu ICP. Z tego powodu należy rozpocząć intensywną terapię. Przed tym stadium prawdopodobnie zawiodły inne mechanizmy hemostatyczne związane z PaCO₂ (ciśnieniem parcjalnym dwutlenku węgla) – ciśnienie krwi, tempo metabolizmu mózgu oraz autoregulacja ciśnienia.

Pierwotny uraz mózgu

Pierwotny uraz mózgu jest bezpośrednim fizycznym uszkodzeniem po traumatycznym zdarzeniu. Urazy mogą przyjmować postać od lekkiego wstrząsu mózgu do ciężkiego uszkodzenia miąższu mózgu. Uszkodzenie unaczynienia może także prowadzić do krwawienia wewnątrzczaszkowego, utworzenia się krwiaka i późniejszego obrzęku naczynioruchowego. Niestabilne złamania czaszki również mogą przyczyniać się do pierwotnego urazu.^2-5