16/03/2018
Dr n. wet. Sławomir Giziński,
dr n. wet. Ricardo Faundez,
lek. wet. Dorota Karska
Wraz z dynamicznym rozwojem nauk weterynaryjnych wśród hodowców psów wzrosło zainteresowanie technikami wspomaganego rozrodu. Takie metody jak zapłodnienie in vitro czy przenoszenie zarodków wychodzą powoli ze ścian laboratoriów naukowych i zaczynają służyć komercyjnej praktyce. W związku z pojawieniem się przepisów służących poprawie jakości hodowli, właściciele są niejako zmuszeni do kontroli płodności zwierząt przeznaczonych do rozrodu.
Treatment in dogs with low-quality semen
This paper describes the normal reference ranges of parameters of canine semen and pharmacological treatment of low quality of semen. We discuss all groups of pharmaceutical agents that can be used to enhance semen parameters in dogs and their efficacy. We also present the usefulness of CASA (Computer-Assisted Sperm Analysis) in veterinary andrology.
Key words: oligozoospermia, dog, semen quality
Kontrole dotyczące reproduktorów, polegające w części pozaklinicznej na laboratoryjnej analizie nasienia, ujawniają coraz więcej przypadków zaburzeń jakości ejakulatów, takich jak aspermia, azoospermia, oligozoospermia, asthenozoospermia czy teratozoospermia. Wskazuje to na samca jako coraz częstszą przyczynę niepłodności, do tej pory bowiem o niepłodność „obwiniano” głównie suki. Artykuł niniejszy ma na celu zapoznanie lekarzy praktyków z farmakologicznymi schematami postępowania w przypadkach, w których przyczyną niepłodności jest obniżenie parametrów nasienia.
Tabela I. Definicje określające jakość pobranego nasienia
Rutynowo nasienie od psa pobiera się metodą masturbacji. Powinno odbywać się w obecności suki w cieczce lub z użyciem feromonów (wata albo inny absorbujący materiał, nasączony wyciekiem pochwowym suki w rui). Ejakulaty uzyskane od psów niestymulowanych mają często mniejszą objętość i obniżoną całkowitą liczbę plemników. W tab. I zestawiono najczęściej stosowane terminy służące do określania stanu nasienia.
Badanie nasienia powinno obejmować ocenę następujących parametrów:
Ryc. 1. Prawidłowe nasienie psa w analizatorze typu CASA.
Pies oddaje nasienie w trzech frakcjach. Pierwsza frakcja, zwana przednasienną, ma niewielką objętość – średnio około 0,5 ml. Jest to głównie wydzielina gruczołu krokowego ze znikomą liczbą plemników. Frakcja druga – nasienna, pochodząca z najądrzy i jąder, zawiera właściwy „ładunek” nasienia, czyli plemniki zawieszone w osoczu nasienia. Średnia objętość tej frakcji wynosi ok. 1,5-2 ml. Frakcja trzecia – ponasienna, będąca wydzieliną gruczołu krokowego, stanowi o objętości całego ejakulatu. Jej średnia objętość to ok. 20 ml.
W większości przypadków podczas pobrania nasienia uzyskujemy ejakulat zawierający wszystkie trzy frakcje.
Prawidłowe nasienie powinno być mlecznoszare, białe lub białoszare. Wygląd przejrzysty, klarowny świadczy o obecności jedynie frakcji bezplemnikowych. Im ciemniejsza barwa ejakulatu i gęstsza jego konsystencja, tym większa powinna być koncentracja plemników. Niezależnie od barwy nasienie powinno być każdorazowo oceniane pod mikroskopem pod kątem obecności plemników. Znane są przypadki psów z azoospermią, oddające ejakulat z dużą ilością tłuszczu, który makroskopowo może przypominać prawidłowe nasienie zawierające plemniki. Barwa żółta świadczy o domieszce moczu, a także o żółtaczce. Zabarwienie brązowe lub czerwone (hematospermia) może świadczyć odpowiednio o obecności wyługowanej albo świeżej krwi. Najczęstszymi przyczynami hematospermii u psów są choroby gruczołu krokowego, guzy weneryczne lub uszkodzenia cewki moczowej. Konsystencję nasienia psa określa się jako wodnisto-mleczną.
Ryc. 2. Oligozoospermia – widok z analizatora CASA.
Prawidłowy odczyn niefrakcjonowanego nasienia zawiera się między 6,4 a 6,8. Większość autorów sugeruje przeprowadzenie badania bezpośrednio po pobraniu, przy użyciu pH-metru lub papierków lakmusowych.
