16/03/2018
Coraz częściej przy ocenie żywotności plemników psów stosuje się barwienie w kierunku określenia odsetka martwych plemników, a także HOS (Hypo-osmotic-swelling) – test służący do oceny integralności błony plazmatycznej plemnika, dający informację o prawidłowej funkcjonalności i żywotności plemników.
W celu dokładniejszego określenia ruchliwości i morfologii plemników nasienie może być filtrowane (filtr może zatrzymywać plemniki o słabym ruchu i nieprawidłowej budowie). Nasienie filtrowane cechuje się obecnością plemników o wysokiej ruchliwości, z małym odsetkiem wad morfologicznych, ale koncentracja plemników jest mniejsza niż przed filtracją.
Plemniki można także selekcjonować za pomocą dwustopniowego gradientu gęstości lub wykorzystując prawidłowy ruch plemników w metodzie Swim-Up. Obydwie metody opierają się na prawidłowym ruchu plemników podczas migracji między specjalnymi roztworami.
Innymi sposobami oceny jakości nasienia są badania morfologiczne organelli ruchliwych plemników (MSOME – Motil Sperm Organelle Morphology Evaluation) przy dużym powiększeniu i badanie rozproszenia chromatyny plemników (SCD – Sperm Chromatin Dispersion). Wakuolizacja jądra plemnika i fragmentacja DNA są istotnie skorelowane z większą zamieralnością zarodków.
Ocena morfologiczna plemników jest jednym z najważniejszych parametrów określających płodność samca. Standardowe badanie morfologiczne pod małym powiększeniem mikroskopu pozwala na ogólną oceną budowy plemników. Jednak ze względu na ograniczoną precyzję stwarza ryzyko przeoczenia wielu anomalii, istotnych z punktu widzenia płodności. Bardzo istotną zmianą, łatwą do przeoczenia w standardowym badaniu morfologicznym, jest obecność jądrowych wakuoli w główce plemników. Obecność wakuoli nie upośledza prawidłowego przebiegu zapłodnienia, może jednak zwiększać wczesną umieralność zarodków.
Technika MSOME polega na przyżyciowej ocenie morfologicznej organelli plemników pod 6600-krotnym powiększeniem. Możliwość tak dużego powiększenia (preparatów niebarwionych) powstała dzięki zastosowaniu odwróconego mikroskopu świetlnego, wyposażonego w optykę kontrastu interferencyjnego według Nomarskiego, wspartą obrazowaniem cyfrowym.
Inną nowatorską metodą badania jakości nasienia jest test SCD. Według najnowszych doniesień, prawidłowa funkcja plemników jest istotnie powiązana ze strukturą ich chromatyny oraz integralnością DNA. Barwienie w teście SCD pozwala na wizualizację rozproszonej pętli DNA, tworzącej charakterystyczną aurę wokół główki plemnika – tak zwane „halo”.
U psów najczęściej diagnozuje się azoospermię i oligozoospermię. Przyczyny tych stanów mogą być przedjądrowe, jądrowe lub zajądrowe. Wśród przyczyn dotyczących jąder można wymienić zaburzenia hormonalne, wzrost temperatury w mosznie, długo utrzymujące się stany gorączkowe, wnętrostwo, obojnactwo, zaburzenia rozwojowe jąder, nowotwory, urazy mechaniczne czy też brak odpowiedniej stymulacji przed pobraniem nasienia.
Do poprawy parametrów nasienia u psów, ale także u innych gatunków zwierząt, stosuje się:
– prostaglandyny
– inhibitory prolaktyny
– agonistów GnRH
– suplementy diety.
PgF2α podawana przed poborem nasienia powoduje zwiększenie liczby plemników w ejakulacie jako efekt większej koncentracji i objętości nasienia. Zależność tę wykazano u byka, ogiera, królika, tryka, a także u człowieka i psa.
Mechanizm działania prostaglandyn na męski układ rozrodczy nie jest do końca poznany. Przyjmuje się, że PgF2α oddziałuje bezpośrednio, kurcząc elementy samego jądra, a także najądrza, co skutkuje wzrostem przepływu nasienia z najądrzy do nasieniowodów i wzmaga efekt poprawy parametrów nasienia. W nasieniowodach receptory PgF2α występują bardzo licznie i tkanki te są bardzo wrażliwe na działanie leków z tej grupy.
Po podaniu prostaglandyn u wielu gatunków zwierząt (byk, tryk, szczur) zaobserwowano także wzrost libido podczas pobierania nasienia. Podobną reakcję stwierdzono u psów podczas pobierania nasienia bez obecności suki. Według niektórych autorów, podanie 0,1 mg/kg PgF2α 15 minut przed masturbacją zwiększyło całkowitą liczbę plemników o ponad 200% w stosunku do grupy kontrolnej (4). Ponadto nasienie uzyskane po podaniu prostaglandyn, po mrożeniu lub schłodzeniu nie różniło się parametrami od nasienia kontrolnego.
