Opis substancji zaczniemy od klasycznych znieczuleń podawanych w iniekcji. Znieczulenia wziewne omówimy w całości osobno. Dawkowania opisanych poniżej leków zostały zebrane w tab. I. W przypadku stosowania leków jako premedykacji lub do immobilizacji podczas drobnych zabiegów na ogół wystarcza użycie połowy zalecanej dawki.
Ketamina
Jest zdecydowanie zalecana w połączeniu z innymi lekami. Dla większości gatunków ma bardzo szeroki zakres dawkowań, najlepiej jednak trzymać się dolnych granic. W takich sytuacjach ketamina działa analgetycznie, nie przedłuża narkozy. W naszej praktyce najczęściej używamy połączenia z medetomidyną jako premedykacji przed intubacją i znieczuleniem wziewnym. Gdy zajdzie potrzeba użycia większych dawek (zastosowanie jako głównego anestetyku), trzeba przygotować się na długie wybudzanie pacjenta. Czas ten w skrajnych przypadkach może dochodzić do 2-3 dni, podczas których pacjent musi mieć zapewnioną ciągłą kontrolę i nawodnienie. Jednocześnie trzeba pamiętać, że długo pozostająca w organizmie substancja czynna obciąża narządy wewnętrzne i nie należy stosować takiej narkozy u pacjentów z zaburzeniami pracy wątroby lub nerek.
Medetomidyna/deksmedetomidyna
Medetomidynę stosujemy tylko w połączeniu z innymi lekami, gdyż sama powoduje bardzo słabą immobilizację (w wielu przypadkach działanie jest wręcz niezauważalne). Substancja ta wprowadza stosunkowo szybko w narkozę (najczęściej do 30 minut) i zapewnia równie szybkie i stosunkowo łagodne wybudzanie. Dodatkowo jej działanie, tak jak i u innych zwierząt, można odwrócić atypamezolem, po którym pacjent najczęściej zaczyna odzyskiwać odruchy po mniej więcej 15-20 minutach od zabiegu. Ze względu na słabe działanie analgetyczne najczęściej łączymy ją z niskimi dawkami ketaminy oraz butorfanolem. Na rynku dostępna jest również deksmedetomidyna, którą można nabyć w dużo mniejszych stężeniach, ułatwiających podanie małym pacjentom. Większość dawek dotyczy niestety medetomidyny. W przypadku ssaków można spotkać się z zaleceniami, by stosować połowę dawki opracowanej dla medetomidyny. W naszej praktyce często okazuje się to mało skuteczne i konieczne jest podanie dodatkowej dawki leku.
Alfaksalon
W ostatnich latach bardzo dobrze poznano działanie tego leku u gadów, jest on jednak niedostępny w Polsce. Ma bardzo dobre działanie miorelaksacyjne i anestetyczne. Ze względu na krótki czas działania i bardzo szybkie wybudzanie może być z powodzeniem stosowany samodzielnie do immobilizacji zwierząt podczas badania lub zabiegów kosmetycznych. Ma praktycznie zerowe działanie analgetyczne, więc podczas dłuższych zabiegów musi być stosowany w kombinacji.
Butorfanol
Jak wspomniano wcześniej, działanie leków opioidowych u gadów jest tematem mało poznanym i nie w każdym przypadku mogą okazać się skuteczne. Butorfanol stosujemy w połączeniu z innymi lekami, w szczególności do premedykacji. Zalecany jest do podawania 30 minut przed indukcją izofluranem w celu jej poprawy.
Diazepam
Jest to bardzo dobry lek do immobilizacji trudnych pacjentów. Powoduje silną miorelaksację (warto używać u gatunków niebezpiecznych i o dużej sile mięśniowej) oraz znaczące uspokojenie pacjenta. Może być stosowany samodzielnie do drobnych procedur przedzabiegowych i pielęgnacyjnych. W połączeniu z innymi lekami stosuje się go do wywołania miorelaksacji podczas zabiegów.
Propofol
Lek ten jest powszechnie dostępny i bardzo dobrze sprawdza się w przypadku gadów. Może być użyty do premedykacji, jako znieczulenie główne lub do immobilizacji. Cechuje się bardzo szybką indukcją i równie szybkim, łagodnym wybudzaniem. Jest również bardzo przydatny jako dodatkowy lek podczas samego zabiegu, jeśli potrzeba nagłego i szybkiego pogłębienia znieczulenia. Niestety ze względu na konieczność podania dożylnego (lub doszpikowego) nie nadaje się dla wszystkich pacjentów i wymaga wprawy w takiej formie iniekcji. W sytuacji przypadkowego podania podskórnego raczej nie powoduje odczynów.
