W przypadku śmierci mózgu zapis EEG staje się płaski. Przy tzw. odkorowaniu ze względu na to, że zapis jest generowany z kory mózgowej, zachowane są odruchy z pnia mózgu przy braku rytmu z kory. Podobnie pacjent może mieć trwały stan wegetatywny (stan, w którym zachowana jest przytomność, ale występuje brak świadomości) z masywnymi rozległymi uszkodzeniami kory, ale wciąż wystarczającą neuronalną aktywność do generowania EEG. Niska temperatura, barbiturany oraz inne leki działające depresyjnie mogą powodować spłaszczenie zapisu (8).
Interpretacja zapisu EEG
Podczas badania EEG w zależności od stanu pobudzenia i aktywności pacjenta obserwowane są liczne pasma częstotliwości (5). Tak zwana aktywność tła jest scharakteryzowana jako jakakolwiek aktywność EEG (tzw. czynność podstawowa – z ang. background), na którą nakładają się wyładowania fizjologiczne lub patologiczne. W nomenklaturze encefalografii człowieka wyróżnia się cztery rytmy, a mianowicie beta, alfa, theta i delta. Aktywność beta (obudzony, z ang. awake) jest częstotliwością fal wyższą niż 12,1 Hz, a jej obecność jest w dużym stopniu zależna od prawidłowego funkcjonowania kory. Jest obserwowana w EEG u ludzi, którzy nie śpią i mają oczy otwarte. Aktywność alfa (stan czuwania, z ang. relaxed) jest częstotliwością fali między 8,1 a 12,1 Hz, ma amplitudę 20-60 µV i widoczna jest u ludzi będących w stanie czuwania z oczami zamkniętymi. Zanika przy senności i w trakcie snu. Zarówno rytm beta, jak i alfa zostały określone jako „wysokiej częstotliwości – niskiego napięcia”. Rytm theta jest częstotliwością fali pomiędzy 4,1 a 8,1 Hz, która pojawia się w pierwszym i drugim etapie fizjologicznego snu, tzw. NREM (z ang. non-rapid eye movement – powolne ruchy gałek ocznych), ale może być również obserwowana podczas różnych stanów patologicznych. Fala delta charakteryzuje się częstotliwością 0,5-4 Hz i jest widoczna podczas trzeciej i czwartej fazy snu NREM. Rytm theta i delta określa się jako „wysokiego napięcia – niskiej częstotliwości” i są one widoczne w EEG podczas senności i snu (10).
Aktywność podczas snu charakteryzowana jest poprzez specyficzne formy fal o różnej morfologii. Najczęstsze cechy snu obejmują tzw. wrzeciona snu (z ang. sleep spindles), kompleksy K (z ang. K complexes), wierzchołkowe fale ostre (z ang. vertex sharp waves) (5). Wrzeciona oraz kompleksy K pojawiają się w EEG podczas umiarkowanie głębokiego snu, wierzchołkowe fale ostre występują pod koniec płytkiego snu.
Przy interpretowaniu zapisu EEG ważne jest różnicowanie wyładowań mózgowych od artefaktów. Jeżeli wyładowanie jest pochodzenia mózgowego, należy sprawdzić, czy jest prawidłowością, czy nieprawidłowością, a jeżeli wyładowanie jest nieprawidłowością, to czy jest padaczkopodobne. Jeżeli wyładowanie ma charakter padaczkopodobny, trzeba ustalić, czy jest ogniskowe, czy uogólnione (8). Istotne jest odróżnienie prawidłowej aktywności tła od nieprawidłowej oraz określenie stanu wzbudzenia (obudzony czy we śnie) (5). Ważne jest, czy zaburzenia w zapisie EEG są swoiste, czy nieswoiste. Swoiste obejmują aktywność padaczkopodobną (wyładowania międzynapadowe charakterystyczne dla padaczki) lub napadową (wyładowania typowe dla napadu). Jest bardzo prawdopodobne, że w rutynowym EEG trwającym 20-30 minut zarejestrowane będą wyłącznie nieprawidłowości międzynapadowe, i to ich najczęściej poszukuje się w rutynowym badaniu EEG wykonywanym przy podejrzeniu padaczki (8). Padaczkopodobna aktywność jest reprezentowana przez iglice i fale ostre oraz ich połączenia z falami ostrymi.
- iglice (z ang. spikes) – ostry potencjał o czasie krótszym niż 70 ms (ryc. 3)
- fale ostre (z ang. sharp waves) – podobny wzór do iglic, ale o czasie 70-200 ms
- wieloiglice (z ang. polyspikes) (ryc. 4)
- kompleksy iglic i fal.
Wiele fal EEG ma wygląd ostry, ale są one określane jako iglice lub fale ostre tylko wówczas, gdy mają określone cechy:
- względnie duży woltaż w porównaniu z czynnością podstawową
- asymetryczny wygląd, zwykle z ostrzejszą pierwszą połową i dłuższą drugą połową, która ma większy woltaż
- dwufazowa lub wielofazowa morfologia
- następcza fala wolna (fala występująca zazwyczaj po iglicy lub fali ostrej, jest bardzo wyraźna i ma od nich większy woltaż).
Chociaż nie jest wymagane występowanie wszystkich wymienionych powyżej cech, to im więcej ich jest, z tym większą pewnością można wypowiadać się o padaczkopodobnym charakterze danej czynności (8).
Wyładowania napadowe na ogół nie są powtarzającymi się wyładowaniami międzynapadowymi i zwykle mają wygląd odmienny od wielokrotnych wyładowań międzynapadowych. Praktycznie można stwierdzić, że uogólnione wyładowania iglicy z falą wolną są napadowe, jeżeli trwają dłużej niż trzy sekundy lub są powiązane z wyraźnymi zmianami klinicznymi (8).
Nieswoiste zaburzenia w EEG obejmują:
- zwolnienie aktywności tła. Zaburzenie to może być zlokalizowane (ogniskowe uszkodzenie mózgu) lub rozproszone (encefalopatia)
- uogólnione okresowe fale ostre z trójfazową morfologią. Klasycznie powiązane z metabolicznymi encefalopatiami, szczególnie z encefalopatią wątrobową (5).
Artefakty
Procedura EEG jest bardzo wrażliwa na wszelkie aktywności elektryczne, w tym mięśni, także ocznych, oraz układu krążenia pacjenta (1). Mruganie oczami jest najbardziej widocznym artefaktem przy odprowadzeniu z płata czołowego, ponieważ elektrody czołowe usytuowane są blisko oczu. Artefakt mięśniowy jest nieregularną aktywnością o wysokiej amplitudzie, zazwyczaj o częstotliwości 20-50 Hz. Praca serca powoduje także tzw. zakłócenia biologiczne, które mają wyższą amplitudę po lewej stronie głowy (7). Nie bez znaczenia są też artefakty z otoczenia, dlatego badanie powinno być wykonywane w odizolowanym, cichym, ciemnym pomieszczeniu. Jednoczesna analiza obrazu z kamery rejestrującej stan pacjenta przez całe badanie pozwala stwierdzić, czy dane wyładowanie jest patologią, czy artefaktem.
