Niedosłuch pozaślimakowy
W dalszych etapach impuls nerwowy drogą nerwu słuchowego przekazywany jest do struktur w pniu mózgu, a uszkodzenie tych szlaków prowadzi do pozaślimakowych zaburzeń słuchu. W medycynie weterynaryjnej ten rodzaj zaburzeń słuchu jest rozpoznawany tylko w przebiegu zaawansowanych chorób neurologicznych związanych ze zmianami w obrębie mózgowia, np. obecnością guzów nowotworowych (7).
Charakterystyka badania BAEP
Badanie BAEP jest jedyną obiektywną metodą pozwalającą ocenić stan drogi słuchowej. Wykorzystując zależność czasową pomiędzy działającym bodźcem a pojawieniem się odpowiedzi w postaci potencjału wywołanego pochodzącego z określonych struktur drogi słuchowej, można zróżnicować niedosłuch przewodzeniowy, czuciowo-nerwowy i pozaślimakowy (6). Dodatkowo dzięki wykorzystaniu stymulacji bodźcem o różnym natężeniu możliwe jest oznaczenie stopnia uszkodzenia słuchu.
Charakterystyka badania BAEP w szeregu natężeniowym
Procedury badania progu słyszenia u ludzi są ściśle określone (5). Niestety w chwili obecnej zastosowanie się do tych zaleceń w badaniu psów jest niemożliwe ze względu na zbyt małą liczbę pracowni weterynaryjnych badający słuchowe potencjały wywołane w Polsce.
Schemat badania BAEP stosowany w pracowni neurologicznej Katedry Chorób Wewnętrznych z Kliniką Wydziału Medycyny Weterynaryjnej UWM w Olsztynie
Badanie BAEP składa się z dwóch etapów. Pierwszy polega na rejestracji potencjałów wywołanych w oparciu o szereg natężeniowy, a drugi na analizie uzyskanego zapisu.
Przed badaniem psy poddawane są premedykacji z użyciem chlorowodorku medetomidyny w dawce 1000 µg/m2. Przed przystąpieniem do oznaczenia BAEP wykonujemy badanie wideootoskopem firmy WelschAllyn w celu określenia drożności zewnętrznego przewodu słuchowego i stanu błony bębenkowej (ryc. 1). Następnie do obu przewodów słuchowych wkładane są słuchawki audiometryczne, a na głowie psa umieszczane są jednorazowe stalowe podskórne elektrody igłowe w następującym szyku: elektroda aktywna w szczytowym punkcie sklepienia czaszki – punkt CZ, elektrody odniesienia na wysokości wyrostków sutkowatych kości skroniowych ze strony lewej i prawej, elektroda uziemiająca w miejscu przecięcia się linii poziomej przeprowadzonej pomiędzy przyśrodkowymi kątami oczu i pionowej, biegnącej od punktu CZ. W trakcie badania pies jest ułożony na mostku (ryc. 2). Wykonanie oznaczenia zawsze zaczynamy od ucha lewego (9). W trakcie gdy do ucha badanego emitowany jest dźwięk o określonym natężeniu dźwięku, do ucha przeciwnego wysyłany jest sygnał maskujący o wartości o 30 dBnHL niższej (dBnHL określa wartość ciśnienia progów słyszenia u osobników ze zdrowym słuchem, ze wskazaniem, że chodzi o poziom ciśnienia dźwięku nietonalnego) (4). Postępowanie takie jest konieczne w celu uniknięcia pobudzenia ślimaka ze strony niebadanej (1).
Szereg natężeniowy uzyskuje się, rejestrując odpowiedzi wywołane bodźcem o zmieniającym się natężeniu. Zaczynając od natężenia 90 dBnHL, intensywność bodźca zmniejszana jest skokowo o 15 dBnHL. Bodźcem używanym do stymulacji odpowiedzi jest trzask, czyli bodziec szerokopasmowy, dający możliwość oceny średniej wartości progu słyszenia w paśmie 2000-4000 Hz (5).
Do wykonania oznaczenia BAEP wykorzystujemy aparat VikingQuest z parametrami ustawienia filtrów aparatu w zakresie od 150 do 3000 Hz, czasem zapisu 10 ms, liczbą uśrednień 1000, częstotliwością bodźca 11,4 Hz.
Analiza uzyskanego zapisu ma na celu ocenę obecności fali I, III i V, pomiar latencji i interlatencji tych fal oraz natężenia dźwięku, przy którym po raz ostatni obecna była fala V.
Interpretacja zapisu
W zapisie pochodzącym od psa, u którego nie występuje uszkodzenie na żadnym etapie drogi słuchowej, muszą pojawić się fale I, III i V. Przyjmuje się, że fale I-III odzwierciedlają zapis przewodnictwa w nerwie słuchowym, natomiast III-V w pniu mózgu. Parametrem określającym każdą falę jest jej latencja, czyli czas, który upłynął od momentu zadziałania bodźca do pojawienia się szczytu fali. Porównując latencję fal u psów podejrzewanych o niedosłuch z psami zdrowymi, można określić z dużym prawdopodobieństwem przypuszczalne miejsce uszkodzenia słuchu (5, 8).
W trakcie wykonywania szeregu natężeniowego wraz z malejącą wartością trzasku generującego bodziec poszczególne fale zaczynają zanikać. Jako pierwsze zanikają fale I i III, jako ostatnia zanika fala V (10).
Na tej podstawie wyznacza się próg słyszenia, przyjmując, że natężenie dźwięku, przy którym po raz ostatni obecna jest fala V, stanowi faktyczną wartość progu słyszenia. U zdrowych psów wynosi on najczęściej od 0 do 15 dBnHL (ryc. 3) (10).
Określając progi słyszenia u psów podejrzanych o niedosłuch, można zakwalifikować je do jednej z trzech grup – zwierzęta z lekkim uszkodzeniem słuchu, u których próg słyszenia wynosi 45 dBnHL, psy ze średnim uszkodzeniem słuchu, u których fala V była obecna po raz ostatni przy wartości 60 dBnHL (ryc. 4), oraz psy, u których fala V pojawia się po raz ostatni przy wartości 75 dBnHL (ryc. 5), wskazując na głębokie uszkodzenie słuchu (2).
Podsumowanie
Słuch jest zmysłem pełniącym bardzo istotną rolę u psów. Jego całkowita lub częściowa utrata może doprowadzić do poważnych zaburzeń w zachowaniu zwierzęcia. Stopień nasilenia tych zmian jest uzależniony od tego, w jaki sposób pies stracił słuch, czy był to wynik nagłego zdarzenia, czy też proces postępował powoli lub zwierzę urodziło się głuche. Prawidłowa ocena stopnia utraty i uszkodzenia narządu słuchu jest bardzo ważna, zarówno dla lekarza weterynarii, jak i właściciela zwierzęcia. Dla właściciela informacja o tym, czy zwierzę słyszy, ma kluczowe znaczenie, ponieważ postępowanie z głuchym psem wymaga zastosowania się do pewnych zasad gwarantujących bezpieczeństwo zarówno zwierzęciu, jak i jego otoczeniu.
Wszystkie te czynniki powinny skłonić praktykujących lekarzy weterynarii do poświęcenia większej uwagi dokładnemu badaniu narządu słuchu. Techniki behawioralne nie pozwalają na wykrycie głuchoty jednostronnej i nie dają możliwości oceny stopnia uszkodzenia słuchu ani też rozróżnienia, jaki rodzaj niedosłuchu występuje u badanego zwierzęcia. Zastosowanie badania BAEP może również posłużyć jako obiektywna metoda oceny skuteczności leczenia.
