XIX Kongres Akademii po Dyplomie WETERYNARIA już 15-16.03.2025 r. w Warszawie! Sprawdź program kongresu >
XIX Kongres Akademii po Dyplomie WETERYNARIA już 15-16.03.2025 r. w Warszawie! Sprawdź program kongresu >
14/03/2018
Wśród głównych zmysłów, do których należą wzrok, słuch w połączeniu ze zmysłem równowagi, węch, smak i dotyk, u ptaków zdecydowanie dominują dwa pierwsze (4). Doskonałość i wyjątkowa precyzja wzroku ptaków znajduje swoje uzasadnienie zarówno w różnych sposobach zdobywania pożywienia, jak i w orientacji przestrzennej (3). Oczy ptaków pod względem budowy i funkcji znacząco różnią się od oczu ssaków (5). Dlatego tak istotna jest wiedza na temat prawidłowego przeprowadzenia badania oftalmologicznego u ptaków. Okulistyka u ptaków jest dziedziną bardzo specjalistyczną i jeszcze nie do końca poznaną. Mamy nadzieję, że ta publikacja okaże się pomocna dla lekarzy weterynarii mających do czynienia z przypadkami okulistycznymi u ptaków.
Ophthalmology in exotic birds – examination of the eye
Among the main senses, which include vision, hearing combined with the sense of balance, smell, taste and touch, the first two dominate in birds (4). The excellence and outstanding precision of vision in birds is justified both by their use of different ways to acquire food and by their spatial orientation needs (3). The eyes of birds are significantly different from mammalian eyes both structurally and functionally (5). Therefore, it is important to know how to properly conduct an ophthalmological examination in birds. Ophthalmology in birds is a highly specialized and not yet fully developed field. It is our hope that this publication proves helpful for veterinarians confronted with ophthalmic disease in birds.
Key words: eye, ophthalmological examination, bird
Oko ptaków stanowi ich najważniejszy narząd zmysłu. Dlatego zaburzenia widzenia są kompensowane przez inne zmysły tylko w niewielkim stopniu. Zdolność latania, żerowania i zdobywania pokarmu przez ptaki dzikie jest ściśle uzależniona od niezawodnej czynności zmysłu wzroku. Gałki oczne u ptaka zazwyczaj są skierowane na boki (oznacza to, że większość ptaków widzi monokularnie – każde oko skupia wzrok na oddzielnym obrazie), co daje możliwość bardzo dużego widzenia całkowitego, przy małym polu widzenia binokularnego (3). Przy słabo wykształconych mięśniach zewnętrznych gałki ocznej jej możliwości ruchowe są ograniczone. Kompensują to ruchy głowy. Oczy ptaków drapieżnych są osadzone frontalnie, dzięki czemu ta grupa ptaków potrafi widzieć binokularnie. Poprawia to parametry widzenia stereoskopowego i związaną z tym percepcję głębi (5). Oczy ptaków zarówno w strukturze, jak i funkcjach zdecydowanie różnią się od oczu ssaków.
Do najbardziej specyficznych przystosowań oczu ptaków należą:
Znaczenie oka zależy między innymi od jego wielkości i ciężaru. Względna wielkość gałek ocznych w stosunku do ciała zwierzęcia jest u ptaków największa wśród kręgowców (2, 4). Rozpiętość długości gałki ocznej jest bardzo duża. U kiwi (Apteryx spp.) wynosi 8 mm, natomiast u strusia (Struthio camelus) ma 50 mm. W stosunku do całkowitego ciężaru czaszki na oczy przypada u dorosłej kury około 7%, u jednodniowego pisklęcia 12%, u niektórych sów do 32%, u człowieka natomiast zaledwie 1%. Ze względu na kształt oczy dzieli się na płaskie (np. ptaki wodne), koniczne (np. ptaki drapieżne wykazujące aktywność dzienną) i tabularne (np. sowy) (5).
Ryc. 1. Oko dorosłej amazonki niebieskoczelnej (Amazona aestiva) – widoczne złogi tłuszczu w tęczówce, objawiające się żółtą barwą.
Ryc. 2. Oko młodej papugi koziej (Cyanoramphus novaezelandiae) – tęczówki u młodych ptaków są jednolicie ciemne.
Ryc. 4. Oko dorosłej papugi koziej (Cyanoramphus novaezelandiae) – tęczówki u dorosłych ptaków są czerwonożółte.
Ryc. 6. Amazonka niebieskoczelna (Amazona aestiva) – ptak kurczy i rozszerza źrenicę (miga), puszy pióra na głowie i nawołuje. Jest to element tańca godowego.
Anatomia oka ptaków przedstawia się następująco:
Przebieg badania okulistycznego jest podobny jak u ssaków. Uwzględnia się jednak pewne różnice wynikające z miniaturyzacji i specyficznej anatomii.
Do przeprowadzenia badania niezbędne jest instrumentarium:
Właściciele ptaków często mylnie interpretują objawy zauważone u swoich podopiecznych, myląc objawy neurologiczne (jak np. nienaturalne skręty szyi) z zaburzeniami widzenia. Dlatego przed jakąkolwiek ingerencją lekarską należy się upewnić, czy na pewno mamy do czynienia z przypadkiem okulistycznym. Podczas przeprowadzania wywiadu okulistycznego zawsze trzeba zwrócić uwagę na podstawowe elementy, takie jak orientacja w wolierze, pobieranie pokarmu, zachowania socjalne, zachowanie w locie, śpiew.