14/03/2018
Postępowanie objawowe w leczeniu chorób przebiegających z wymiotami u kotów opiera się głównie na zmianie diety, stosowaniu leków działających przeciwwymiotnie i leków osłaniających śluzówkę żołądka i przełyku. Leki, dawkowanie i wskazania do ich stosowania zostały przedstawione w tab. III.
Standardowe postępowanie zakłada niepodawanie pokarmu i płynów w ostrych wymiotach. Koty, ze względu na specyficzny metabolizm, nie mogą być głodzone dłużej niż 24 godziny. Z tego powodu konieczne jest szybsze wdrażanie terapii objawowej u kotów niż u psów. Przedłużenie okresu głodzenia niesie u kotów ryzyko wystąpienia uszkodzenia wątroby. Odpowiednia terapia objawowa jest koniecznością, by umożliwić kotu powrót do jedzenia, mimo braku wyleczenia przyczyny.
Przyczyną wymiotów w przebiegu niewydolności nerek u kotów jest podrażnienie śluzówki żołądka i jelit. Dlatego poza leczeniem przyczynowym podstawowej choroby (płynoterapia, dializy, dieta itd.) należy przeciwdziałać skutkom podrażnienia prowadzącym do powstawania wymiotów. Nawodnienie i wyrównywanie zaburzeń stężeń potasu to działania, które w dużej mierze poprawiają stan zwierząt i jako takie często łagodzą objawy, w tym wymioty. Dodatkowo zastosowanie famotydyny lub ranitydyny zmniejsza nadmiar kwasu solnego produkowanego w żołądku oraz podrażnienia śluzówki, ograniczając wymioty. Jeżeli mimo leczenia kot nadal wymiotuje, można zastosować maropitant. Brak jest doniesień na temat stosowania maropitantu u kotów z niewydolnością nerek, ale badania na zdrowych kotach wykazały, że lek jest stosunkowo bezpieczny, a jego działanie bardzo efektywne (8).
Uszkodzenie wątroby powoduje rozległe zaburzenia metaboliczne, które w wielu przypadkach skutkują występowaniem wymiotów. Mechanizm tych wymiotów obejmuje zarówno działanie centralne, jak i obwodowe. W postępowaniu objawowym należy uwzględnić wyrównywanie zaburzeń elektrolitowych (nawodnienie, uzupełnianie potasu) i podawanie famotydyny lub ranitydyny w celu zmniejszenia produkcji kwasu w żołądku. W przypadku rozwoju objawów encefalopatii należy dołączyć laktulozę podawaną przez sondę dożołądkowo lub jako wlewki doodbytnicze (0,2-0,3 g/kg 4 razy dziennie). Do opanowania wymiotów niekiedy niezbędne jest podanie maropitantu. Terapię wymiotów można wspierać poprzez zahamowanie produkcji amoniaku w przewodzie pokarmowym. Można to osiągnąć przez zastosowanie doustnych antybiotyków (np. neomycyny 22 mg/kg doustnie 4 razy dziennie). Metronidazol może powodować wymioty i mimo dobrego działania redukującego powstawanie amoniaku w przewodzie pokarmowym raczej nie należy go stosować. Antybiotyki podawane pozajelitowo nie działają tak efektywnie w przewodzie pokarmowym, mają niebezpieczne działania uboczne (np. neurotoksyczność), w przypadku niewydolności wątroby ich dawkowanie jest nieokreślone, co może być przyczyną zwiększenia ich niepożądanego działania. Paradoksalnie zatem podawanie doustne antybiotyków w niewydolności wątroby może długofalowo pomagać zmniejszać wymioty u kotów.
Wymioty w przebiegu IBD nie są podstawowym objawem i zwykle są to wymioty przewlekłe, niewystępujące często. Kluczowe w przypadku IBD jest usunięcie przyczyny, dlatego powinno się eliminować czynniki dietetyczne powodujące wymioty (i najczęściej biegunkę). Postulowany mechanizm IBD zakłada przewlekłą reakcję alergiczną w przewodzie pokarmowym. Dlatego w przypadku rozpoznania, ale także przy podejrzeniu IBD należy wprowadzić dietę hipoalergiczną. Do wyboru jest nowe źródło białka, dotychczas niespożywanego przez zwierzę, lub dieta oparta na białkach hydrolizowanych. Uzupełnieniem terapii jest famotydyna albo ranitydyna, podawane w celu ograniczenia podrażnień przełyku na skutek wymiotów i zapobiegania lub łagodzenia refluksu żołądkowo-przełykowego. Metoklopramid albo cyzapryd są wskazane jako środki pobudzające perystaltykę żołądka i jelita cienkiego, poprawiające działanie przewodu pokarmowego i zapobiegające wymiotom.
Tabela III. Leki stosowane w leczeniu objawowym chorób przebiegających z wymiotami u kotów (na podstawie Trepanier, 2010; 10)
Jednym z podstawowych zaleceń w leczeniu zapalenia trzustki jest całkowite zaprzestanie podawania pokarmów. W przypadku psów zaleca się 48-72-godzinne głodzenie. Ze względu na ryzyko stłuszczenia wątroby u kotów zaleca się, by ograniczenie podawania pokarmu nie trwało dłużej niż 24-48 godzin. Potem często potrzebne jest karmienie wymuszone, np. sondą nosowo-żołądkową, dlatego też ograniczenie wymiotów jest niezwykle ważne. Można zastosować każdy z wymienionych leków przeciwwymiotnych (tab. III). W postępowaniu z kotem z zapaleniem trzustki powinno się uwzględnić także terapię przeciwbólową, np. buprenorfinę (0,3 mg/5 kg doustnie 2-4 razy dziennie co 6-12 godzin), meperydynę (1-2 mg/kg domięśniowo lub podskórnie co 1-2 godziny), butorfanol (0,2-0,4 mg/kg podskórnie co 2-4 godziny) albo meloksykam (0,3 mg/kg podskórnie 1-2 razy dziennie).
Usunięcie czynnika powodującego wymioty jest kluczowe w leczeniu. Same wymioty często mają takie działanie, taki jest zresztą ich biologiczny sens. W przypadku kiedy objawy nie ustępują, a u pacjenta pojawiają się powikłania (odwodnienie, zapalenie przełyku, spadek apetytu itp.), należy przeciwdziałać wymiotom po wcześniejszym płukaniu żołądka. Nie należy stosować prokinetycznych środków przeciwwymiotnych, takich jak metoklopramid czy cyzapryd. Leczenie można uzupełniać podaniem węgla aktywowanego w dawce 0,5 g/kg/dzień w dawce podzielonej w zależności od możliwości adaptacyjnych pacjenta.
W przypadku nasilonych wymiotów spowodowanych kulami włosowymi należy poszukać przyczyn dermatologicznych (świąd, pasożyty itp.) lub behawioralnych nadmiernego wylizywania się przez kota. Jako leczenie przyczynowe można stosować olej parafinowy, pokarmy o zwiększonej zawartości włókna pokarmowego lub specjalne dodatki żywieniowe ułatwiające usuwanie pilobezoarów. Objawowo zalecane jest stosowanie leków prokinetycznych (metoklopramid, cyzapryd).
Z dostępnych środków najlepszy wydaje się maropitant, ponieważ działa silnie ośrodkowo i nie powoduje innych objawów, tak jak np. sedacja wywoływana przez pochodne fenotiazynowe. Ponadto indywidualne reakcje kotów mogą być bardzo zróżnicowane. Niestety na polskim rynku maropitant nie jest zarejestrowany do użytku dla kotów.
Pierwszym krokiem w leczeniu okrężnicy olbrzymiej powinno być odbarczenie okrężnicy poprzez lewatywy i usunięcie blokującego kału z prostnicy. Następnie, jeżeli wymioty utrzymują się, można zastosować leki prokinetyczne (metoklopramid, cyzapryd). Zastosowanie leków przeciwwymiotnych o działaniu centralnym (np. maropitant) przed odbarczeniem okrężnicy może być dopuszczalne w sytuacji ostrych wymiotów, które stwarzają niebezpieczeństwo odwodnienia.
