Metody rozpoznawania stanów zapalnych macicy, dostępne obecnie lekarzowi praktykowi. Cz. I
dr n. wet. Monika Ptaszyńska
Poporodowe choroby macicy są często spotykanym i poważnym problemem w stadach bydła mlecznego (23, 25). Ujemny wpływ chorób macicy na wyniki rozrodu jest powszechnie znany i dobrze udokumentowany w dostępnym piśmiennictwie, co wskazuje, że stanowią one przyczynę poważnych strat ekonomicznych (przegląd: 25).
Summary
Diagnosis of uterine infections in cattle – diagnostic methods currently available to a field-based veterinary practitioner
Post-partum uterine diseases are a common condition in dairy cattle, and their impact on reproduction and the economic losses caused in dairy production are well established. It is therefore very clear that diagnosis of uterine diseases constitutes a significant part of activities undertaken by the veterinary practitioner working in a cattle practice. With several clinical and laboratory techniques available for use, adequate choice of those that would yield valid and applicable information as well as could significantly aid therapeutic decisions is of paramount importance. It is equally important to focus on methods that can be reliably used in the field and to balance the cost of the procedure against its outcome. This article provides an overview of the most widely described diagnostic methods for uterine diseases in cows and focuses on their practical aspects and applicability to field practice.
Key words: uterine infections, cattle
Porodowe toksyczne zapalenie macicy (ang. toxic puerperal metritis) jest poważną jednostką chorobową, która może mieć dramatyczne konsekwencje dla kariery krowy w stadzie, a nawet potencjalnie zagrażać życiu zwierzęcia. Stany zapalne błony śluzowej macicy (ang. endometritis) prowadzą do obniżenia wyników rozrodu poprzez wydłużenie okresu od wycielenia do ponownego zapłodnienia i zwiększenie liczby inseminacji koniecznych do uzyskania ciąży (wyższy indeks inseminacyjny) (8, 9, 14, 20) oraz są przyczyną nasilonego brakowania krów ze stada (8, 10, 14). Poporodowe stany zapalne macicy, jak wykazano, wywierają ujemny wpływ na rozwój pęcherzyków jajnikowych i mogą przyczyniać się do opóźnionego podjęcia aktywności cyklicznej jajników po wycieleniu (21, 24, 27).
Ze względu na fakt, że nasilenie występowania stanów zapalnych macicy może wahać się od 10% do nawet 40% w niektórych stadach (13, 16), oraz z uwagi na ich poważny wpływ na wyniki ekonomiczne hodowli bydła mlecznego, nie ulega wątpliwości, że wczesne i prawidłowe ich rozpoznawanie ma fundamentalne znaczenie.
Rozpoznawanie chorób macicy w stadzie bydła mlecznego – co jest naszym celem?
Prawidłowo przeprowadzony proces diagnostyczny, prowadzący do trafnego rozpoznania zarówno typu, jak i nasilenia procesu zapalnego na terenie macicy, ma fundamentalne i wielokierunkowe znaczenie. Pomimo że stan zapalny jest stwierdzony i poddany terapii u pojedynczej samicy, powinien zawsze być postrzegany w kontekście całego stada oraz sposobu prowadzenia rozrodu w danej grupie krów.
Mamy zatem na celu:
- Identyfikację krów wykazujących stan zapalny macicy.
- Wybór postępowania terapeutycznego u indywidualnych krów na podstawie typu i nasilenia procesu chorobowego oraz ogólnego stanu zdrowotnego samicy.
- Ocenę oczekiwanego odsetka wyleczeń w wyniku podjęcia wybranej terapii oraz czasu, w jakim spodziewamy się wyleczenia i ponownego wprowadzenia leczonych zwierząt do rozrodu. Jest to bardzo ważny element postępowania diagnostycznego i powinien być jak najbardziej zrozumiały dla właściciela zwierząt, aby zapewnić jego pełną współpracę i realistyczne oczekiwania.
- Identyfikację czynników predysponujących do stanów zapalnych macicy, które mogą dotyczyć całego stada lub niedawno wycielonych krów (np. niedobory pokarmowe, choroby metaboliczne, swoiste zakażenia bakteryjne i wirusowe) i wprowadzenie postępowania zaradczego.
Rozpoznawanie chorób macicy w stadzie bydła mlecznego – co dyktują warunki terenowe?
W obecnych czasach lekarz weterynarii ma do dyspozycji liczne źródła informacji na temat różnych metod diagnostycznych, które mogą być wykorzystane w przypadku chorób macicy u bydła. Nie oznacza to jednak, że lekarz praktyk jest w stanie wykorzystać każdą z nich w warunkach praktyki terenowej. Które metody diagnostyczne zostaną ostatecznie zastosowane przez lekarza, zależy w znacznym stopniu nie od „aspektu nowości” czy nawet najwyższej dokładności danej metody w porównaniu z innymi, ale tak naprawdę od wykonalności danej techniki, dyktowanej przez warunki terenowe w konkretnej sytuacji.
Warto zatem wziąć pod uwagę:
1. Fizyczną dostępność:
- Sprzętu i dodatkowego wyposażenia
Zastosowanie cytologii endometrium jest bardzo kuszące i nowoczesne, ale jej wykorzystanie jest nierealne, jeśli lekarz nie posiada instrumentów koniecznych do pobrania próbki i nie jest w stanie zapewnić jej transportu do laboratorium w stanie gwarantującym dobrą jakość preparatu histologicznego.
- Laboratorium mogącego wykonać dalsze kroki diagnostyczne w ramach czasowych, które pozwolą wykorzystać wyniki badania w wyborze lub korekcji podjętego leczenia
Wynik badania bakteriologicznego uzyskany kilkanaście dni po rozpoznaniu metritis puerperalis, któremu towarzyszyły ogólne objawy kliniczne, może być pomocny w weryfikacji lub modyfikacji terapii, lecz jest dostępny zbyt późno, aby zadecydować o jej pierwotnym wyborze.
2. Realne szanse na współpracę właściciela zwierząt w zakresie asysty i uwagi, jak również pokrycia kosztów dodatkowych badań.
3. W jakim stopniu wykonanie danego badania jest konieczne do sformułowania prawidłowej diagnozy.
4. Rzeczywisty wpływ wyników którejkolwiek z planowanych metod diagnostycznych, a zwłaszcza dodatkowych badań laboratoryjnych, na wybór postępowania terapeutycznego.
