15/03/2018
W dalszej części artykułu zostanie zaprezentowany praktyczny przegląd aktualnie dostępnych i popartych adekwatnym materiałem doświadczalnym metod diagnostycznych, które są stosowane w przypadku chorób macicy u bydła. Zostaną one przedstawione w kolejności, w jakiej najprawdopodobniej byłyby wykorzystane przez praktyka. Przedyskutowana zostanie także ich przydatność i wykonalność w warunkach praktyki terenowej.
Podkreślenia wymaga również fakt, że zazwyczaj lekarz opiera się na kombinacji kilku z omawianych poniżej metod diagnostycznych w celu ustalenia ostatecznego rozpoznania.
Badanie kliniczne w kierunku rozpoznania chorób macicy obejmuje:
Jest ono podejmowane zazwyczaj jako pierwszy krok w przypadku krów z metritis puerperalis, któremu towarzyszą ogólne objawy kliniczne. Niezmiernie ważną częścią procesu diagnostycznego, szczególnie w przypadkach metritis puerperalis, jest pomiar temperatury ciała. Mimo że zwykle w takich przypadkach sama obserwacja wizualna i badanie rektalne dostarczają wystarczającej ilości informacji do ustalenia prawidłowego rozpoznania, stwierdzenie podwyższonej temperatury ciała ma decydujące znaczenie dla wyboru leczenia. Obecnie bowiem powszechnie zalecane jest podjęcie antybiotykoterapii ogólnej u wszystkich krów z objawami metritis puerperalis, wykazujących temperaturę ciała powyżej 39,5°C (23).
– Ocena stanu i aspektów anatomicznych krocza i sromu.
Już na tym etapie można stwierdzić obecność wypływu z dróg rodnych na skórze okolicy krocza, zadu i tylnej powierzchni kończyn oraz wstępnie ocenić jego charakter. Powinna być odnotowana obecność deformacji i uszkodzeń krocza oraz warg sromowych, jak również stopień zamknięcia sromu. Ta część badania klinicznego często umyka naszej uwadze, stanowi jednak istotne źródło informacji. Należy pamiętać, że niepełne zamknięcie sromu, spowodowane jego wadliwym ukształtowaniem na skutek uszkodzeń, zbliznowaceń czy nadmiernego wychudzenia krowy, może predysponować do nawracających stanów zapalnych pochwy i macicy.
– Szczegółowa ocena obecności i charakteru wypływu z dróg rodnych.
Tabela I. System oceny wydzieliny pochwy u bydła (zaadaptowane z Sheldon i wsp., 2006)
Na tym etapie dokonujemy szczegółowej analizy obecności i charakteru wypływu z dróg rodnych: jego ilości, barwy i zapachu (tab. I). Jest to kluczowy moment procesu diagnostycznego, jako że charakter wydzieliny z dróg rodnych jest skorelowany ściśle z nasileniem zakażenia bakteryjnego (25) i przewidywanym sukcesem terapii (22).
Po dokonaniu oceny objętości i barwy wydzieliny z dróg rodnych określa się jej zapach w nasileniu od 0 – brak zapachu, do 3 – zapach gnilny. Można wówczas zsumować wyniki oceny barwy i woni wydzieliny, co daje ocenę przewidywanego nasilenia procesu zapalnego, w skali od 0 do 6.
Uwagi praktyczne: Warto upomnieć się o należyte oświetlenie pomieszczenia, gdzie dokonywane jest badanie, aby móc właściwie ocenić cechy fizyczne wydzieliny. Powinno się również zawsze obejrzeć podłogę/ściółkę na stanowisku, gdzie krowa przebywa większość czasu, w celu sprawdzenia, czy nie ma tam pozostałości wypływu z dróg rodnych. Czasami ilość wypływu wydobywającego się z dróg rodnych, gdy krowa stoi, jest bardzo niewielka, podczas gdy obecność „jeziorek” wydzieliny ropnej na ściółce wskazuje, że większe ilości okresowo wypływają z pochwy, gdy krowa kładzie się lub podnosi.
Z uwagi na możliwe zanieczyszczenie odchodami podczas badania przez prostnicę ten etap badania powinien być wykonany przed badaniem rektalnym.
Manualne badanie zawartości i cech anatomicznych pochwy jest metodą tanią i szybką, a jednocześnie dostarcza lekarzowi dodatkową informację w wyniku badania sensorycznego ścian pochwy, np. o obecności uszkodzeń, zbliznowaceń lub zrostów. Jest ono szczególnie przydatne w przypadku stanów endometritis, jako że często towarzyszy im naprawdę nieznaczny wypływ z dróg rodnych, którego możliwość oceny w zewnętrznym badaniu wizualnym jest bardzo ograniczona.
Ryc. 1. Schematyczne przedstawienie ułożenia dłoni podczas manualnego badania cech anatomicznych i zawartości pochwy – omacywanie ścian pochwy.
Ryc. 2. Schematyczne przedstawienie ułożenia dłoni podczas manualnego badania cech anatomicznych i zawartości pochwy – wydobycie porcji wydzieliny pochwowej do oceny wizualnej.
