15/03/2018
Mimo że metoda ta została wprowadzona po raz pierwszy w medycynie człowieka w 1911 roku przez Noona, a w weterynarii 30 lat temu przez Willemse, i jest stosowana w różnych wariantach do dziś, mechanizmy jej efektów leczniczych nie są wyjaśnione w sposób zadowalający. Metoda odczulania opiera się na zmniejszaniu poziomu IgE dzięki interakcji kompleksów IgE–alergen z receptorami FcεRII na powierzchni mastocytów, indukowaniu tworzenia tzw. „przeciwciał blokujących” oraz wytworzeniu zjawiska tolerancji opierającego się na powstawaniu swoistych supresorowych komórek, co powoduje osłabienie proliferacji limfocytów. U wielu pacjentów po immunoterapii alergenem obserwuje się także osłabienie mechanizmów efektorowych, takich jak zmniejszona zdolność degranulacji mastocytów i bazofilów oraz zmniejszona produkcja cytokin.
Do odczulania stosuje się alergeny w formie emulsji w glikolu propylenowym, glicerynie lub olejach mineralnych albo roztwory wodne o specjalnie przygotowanych stężeniach (Scott D. i wsp., 2001). Podaje się je zgodnie ze schematem drogą iniekcyjną w ściśle określonych wzrastających dawkach i stężeniach przez 4-6 miesięcy. W ciągu dwóch pierwszych tygodni zalecane jest ogólne podawanie glikokortykosteroidów. Najlepsze efekty lecznicze (w 50-80% przypadków okres remisji utrzymuje się przez 2 lata) uzyskuje się (4, 26) u psów w wieku poniżej 5 lat, u których występowała nadwrażliwość na jeden alergen i prowadzono odczulanie przez rok. Jednak u 25% psów uzyskuje się zaostrzenie klinicznych objawów atopii oraz reakcje miejscowe w postaci obrzęku, świądu skóry, a nawet objawy anafilaksji. U około 15% psów atopowych, u których prowadzono immunoterapię swoistą, nie obserwuje się żadnego wpływu na stan pacjenta. Z tych to powodów obecnie (18) dopuszcza się prowadzenie immunoterapii swoistej łącznie z podawaniem leków przeciwzapalnych i jej kontynuowanie przez rok.
W przypadku psów z AZS, duży nacisk kładzie się na terapię miejscową, której celem jest oczyszczenie zmienionej chorobowo skóry, przywrócenie jej prawidłowego pH i mikroflory oraz rogowacenia naskórka, a także podawanie leku mającego zdolność wnikania w naskórek i skórę właściwą. Stąd też wyróżnia się postępowanie miejscowe oczyszczające i terapeutyczne, a każde z nich kieruje się swoimi zasadami.
W postępowaniu oczyszczającym najlepsze efekty uzyskuje się, stosując kąpiele w odpowiednich niedrażniących szamponach zawierających środki zmiękczające, emulsyfikatory, surfaktanty i stabilizatory, które powodują, że jest on skuteczny, ale też łagodny i dobrze tolerowany nawet przez uszkodzoną skórę. Zadaniem tych szamponów jest usunięcie z powierzchni skóry nadmiaru łoju oraz złuszczonej keratyny i stworzenie prawidłowych warunków do podjęcia terapii miejscowej.
Terapia miejscowa jest obok leczenia ogólnego drugą formą postępowania z pacjentem, którą można traktować jako uzupełniającą (stany przewlekłe) albo podstawową (stany ostre). Wybór odpowiedniego sposobu leczenia miejscowego zależy od charakteru zmian skórnych, ich rozległości, czasu trwania i czynnika etiologicznego. W przypadkach ostrych należy zastosować środki likwidujące rumień, obrzęk, wysięk i bolesność, a w przypadkach przewlekłych środki keratomodulujące, tj. keratoplastyki przywracające prawidłową keratynizację naskórka lub keratolityki eliminujące nadmiar keratyny. W przypadku zmian powierzchniowych (dotyczących tylko warstwy rogowej naskórka) można się ograniczyć do postępowania miejscowego, natomiast zmiany powierzchowne (dotyczące warstwy ziarnistej i kolczystej naskórka) i głębokie (uszkodzeniu ulega warstwa podstawna naskórka) wymagają jednoczesnego stosowania terapii ogólnej i miejscowej. Zmiany skórne powikłane infekcją bakteryjną wymagają zastosowania szamponów z dodatkiem środków antybakteryjnych, a grzybicze – przeciwgrzybiczych.
Podsumowując, należy stwierdzić, że wybór postępowania leczniczego u psów z AZS powinien być dostosowany indywidualnie do potrzeb pacjenta i zaakceptowany przez właściciela. Lekarz klinicysta zobligowany jest do wyboru skutecznego schematu leczenia, który zależy od stanu klinicznego pacjenta.
