14/03/2018
Najlepsze warunki dla rozwoju wszystkich stadiów roztoczy węży to temperatura 23-29,5°C oraz wilgotność 70-90%. Wszystkie stadia giną natomiast po kilkudniowej ekspozycji na temperaturę wyższą niż 38°C i niższą niż 1°C.
Roztocza węży zazwyczaj nie odżywiają się krwią ssaków, ale zanotowano przypadki inwazji na gryzoniach, a nawet na ludziach (Mader).
Pasożyty umiejscawiają się pod łuskami brzusznymi, na brodzie, w okolicy oczu i uszu, u pytonów na wardze i w dołkach termicznych. Jeśli inwazja jest niezbyt nasilona, objawem jest także niewielki niepokój lub objawy w ogóle nie występują. W przypadku intensywnej inwazji obserwuje się:
Ophionyssus natricis może przenosić bakterie (Aeromonas hydrophila, Pseudomonas aeruginosa) oraz pierwotniaki.
Widoczne gołym okiem czerwone, brązowoczerwone roztocza wielkości 1 mm pod i między łuskami na głowie i w okolicy kloaki. Roztocza można znaleźć także w terrarium, a nawet na rękach badającego. U człowieka mogą spowodować zapalenie skóry.
Są pasożytami gadów tylko w stadium larwalnym i wtedy odżywiają się krwią, chłonką i płynami tkankowymi. Larwy tych pasożytów odżywiają się 8-10 dni. Po tym czasie odpadają od żywiciela, przekształcają się w protonimfę, później w deuteronimfę i żyją około 2 miesięcy jako drapieżniki polujące na owady. Ostatnie przekształcenie prowadzi do powstania postaci dorosłej, która rozmnaża się i żyje około 6 tygodni. Dorosłe roztocza tych gatunków są postaciami wolno żyjącymi i odżywiają się resztkami tkanek zawartymi w kurzu. Postacie larwalne mają sześć odnóży, dorosłe osiem, dlatego diagnostyka polega na znalezieniu larwy z sześcioma owłosionymi odnóżami.
Kleszcze, zarówno twardo-, jak i miękkopancerzykowe, mogą być pasożytami gadów. Twardopancerzykowe z rodzajów Ixodes, Hyalomma, Haemaphysialis, Amblyomma i Aponommona są znajdowane u wielu różnych węży, ale niektóre z nich mają żywicieli swoistych. Miękkopancerzykowe kleszcze z rodzaju Argasidae i Ornithodoros także mogą być pasożytami węży. W tej grupie również zdarzają się gatunki wybierające określony gatunek żywiciela. Kleszcze odżywiają się krwią, ale rzadko zdarzają się inwazje tak liczne, by spowodować niedokrwistość. Są one jednak istotne, ponieważ mogą spowodować uszkodzenia skóry żywiciela i przenosić pasożyty krwi (pierwotniaki) oraz wirusy. Prawdziwa rola, jaką kleszcze odgrywają w szerzeniu wirusów, nie została jak dotąd dokładnie poznana.
Kleszcze z rodzaju Ixodes mogą powodować śmierć w wyniku znacznych inwazji. Kleszcze miękkopancerzykowe Ornithodoros talaje mogą u węży przenosić filarie Macdonaldius oschli oraz riketsje. Różne gatunki kleszczy mogą preferować różne miejsca inwazji – okolice kloaki, okolice nozdrzy lub oczu.
Kleszcze są okresowymi pasożytami zwierząt i przez większą część swojego życia pozostają poza żywicielem. Kopulacja odbywa się w środowisku lub na skórze węża. Jaja składane są na roślinach, zlepiane wydzieliną gruczołu znajdującego się nad ryjkiem. Z jaj wykuwają się larwy (trzy pary odnóży), które atakują żywicieli (żywicielami larw mogą być także węże). Po pobraniu krwi odpadają od żywiciela i przekształcają się w nimfy (ośmionożne). One atakują kolejnych żywicieli, po mniej więcej tygodniu odczepiają się od zwierzęcia i po pewnym czasie (czasie spoczynku) przekształcają się w postacie dojrzałe. Długość trwania cyklu zależy od wilgotności i temperatury oraz dostępności żywicieli.
Różne gatunki much, komarów oraz pcheł mogą atakować węże. Większość z nich nie stanowi problemu dla zwierząt w ich naturalnym środowisku, mogą jednak powodować poważne problemy u zwierząt trzymanych w niewoli. Niektóre owady latające mogą przenosić m.in. malarię. Muchy mięsne (Calliphoria vicina) często składają jaja na wężach lądowych, głównie w miejscach, gdzie skóra jest uszkodzona (np. po ugryzieniach roztoczy). Rozwijająca się larwa może powodować miejscowe lub rozlane podskórne obrzęki. Przemieszcza się ona w tkance podskórnej i powoduje powstawanie przetok. Zalecanym leczeniem jest operacja. Komary oraz pchły mogą przenosić mikrofilarie i wirusy. Owady dokuczające wężom w zamkniętych przestrzeniach mogą powodować u zwierząt stres, który prowadzi do braku apetytu, spadku odporności.
Ryc. 3. Roztocz Ophionyssus natricis.
Postępowanie zaczynamy od oczyszczenia terrarium. Z wnętrza usuwamy wszystkie elementy wystroju, ściółkę wyrzucamy. Zbiornik dokładnie myjemy wodą z mydłem (terraria szklane można umyć podchlorynem sodu lub wodnym roztworem wybielacza w stosunku 1 : 30), zwracając uwagę na kąty, miejsca łączenia silikonem, ponieważ w nich zwykle ukrywają się pasożyty. Drewniane elementy poddajemy obróbce termicznej w temperaturze 93-121°C przez 2-3 godziny (należy kontrolować, czy nie dochodzi do uszkodzenia drewna). Kamienne elementy gotujemy w czystej wodzie przez 20-30 minut. Przez 2-6 tygodni jako podłoże powinno się stosować papierowe ręczniki, często wymieniane.
