Hipofosfatemia
W praktyce weterynaryjnej rzadko diagnozuje się hipofosfatemię, czyli stężenie fosforu w surowicy krwi poniżej 0,90 mmol/l. Hipofosfatemia może być spowodowana niedostateczną zawartością fosforu w diecie, niedostatecznym wchłanianiem w przewodzie pokarmowym (stosowanie leków wiążących fosfor), pierwotną nadczynnością przytarczyc, krzywicą, cukrzycą (początek leczenia insuliną), leczeniem glikokortykosteroidami. Do objawów hipofosfatemii należy zaliczyć objawy nerwowo-mięśniowe, hemolizę, objawy niewydolności wątroby, w tym wymioty, niekiedy biegunkę. Leczenie powinno być przyczynowe. Należy pamiętać, że długo trwająca hipofosfatemia może być nieodwracalna w skutkach, pomimo uzupełnienia niedoboru.
Hiperfosfatemia
Hiperfosfatemię stwierdzamy, gdy stężenie fosforu u dorosłego psa przekroczy wartość 2,00 mmol/l, a u kota 2,20 mmol/l. Przyczyny mogą być następujące:
- zmniejszenie wydalania fosforanów z moczem (ostre uszkodzenie nerek, przewlekła niewydolność nerek)
- wzmożone wchłanianie fosforanów z przewodu pokarmowego
- nadmierne uwalnianie się fosforanów z rozpadających się tkanek (zakażenia, kwasica przebiegająca z odwodnieniem, rozpad komórek nowotworowych, rozpad mięśni)
- niedoczynność przytarczyc
- inne przyczyny (nadmierne podawanie witaminy D).
U pacjentów z ostrą i przewlekłą niewydolnością nerek dominują objawy mocznicy. U pacjentów z przewlekłą mocznicą hiperfosfatemia może być przyczyną odkładania się soli wapnia, na przykład w spojówkach, naczyniach krwionośnych, sercu, co powoduje przewlekły stan zapalny spojówek („zespół czerwonych oczu”), świąd skóry, niewydolność mięśnia sercowego.
Leczenie powinno polegać na zwalczaniu przyczyny choroby. Najskuteczniejsze jest łączenie diety ubogiej w fosfor z preparatami wiążącymi fosfor w przewodzie pokarmowym (wodorotlenek lub węglan glinu, węglan wapnia, węglan lantanu, sewelamer, związki zawierające żelazo trójwartościowe). Zwalczanie ostrej hiperfosfatemii, w której obserwuje się prawidłową wydolność nerek, polega na zastosowaniu 0,9% roztworu chlorku sodu i(lub) roztworu glukozy wraz z insuliną. Powoduje to przemieszczenie fosforanów z przestrzeni pozakomórkowej do śródkomórkowej.
Podsumowanie
Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej są częste u pacjentów weterynaryjnych. Dlatego tak istotne jest zrozumienie patomechanizmu ich występowania, by móc odpowiednio je korygować. Ważne jest racjonalne stosowanie odpowiedniej płynoterapii, uwzględniającej wynik jonogramu, jak również rozsądne używanie leków diuretycznych bądź chemioterapeutyków. Każdy pacjent powinien być monitorowany niezależnie od wieku czy płci, a w szczególności pacjenci z ostrą i przewlekłą niewydolnością nerek.
SUMMARY
Disorders of fluid and electrolyte management – basic issues
Fluid, electrolyte balance and acid-base balance disorders are not commonly discussed in the veterinary field. Few doctors are aware of the huge medical benefits resulting from familiarity with the pathophysiology of these disorders. Is it possible to imagine effective treatment, or dialysis, without basic knowledge of the relevant principles?
Key words: electrolyte balance, fluid balance, disorders of water balance
Ryc. – Autorka
PIŚMIENNICTWO
1. Anderson R.R.: Water balance in the dog and cat. J Small Anim Pract 1982.
2. Wellman M.L., DiBartola S.P., Kohn C.W.: Applied physiology of body fluids in dogs and cats. W: DiBartola S.P., ed. Fluid, electrolyte, and acid-base disorders in small animal practice. 4th ed. St. Louis (MO), Elsevier Saunders.
3. Macintire D.K., Drobatz K.J., Haskins S.C., eds.: Manual of small animal emergency and critical care medicine. 1st ed. Philadelphia (PA): Lippincott Williams & Wilkins.
4. Pascoe P.J.: Periopeative management of fluid therapy. W: DiBartola S.P., ed. Fluid, elecrolyte, and acid-base disorders in small animal practice. 4th ed. St. Louis (MO), Elsevier Saunders, 2012.
5. Hopper K., Silverstein D., Bateman S.: Shock syndromes. W: DiBartola S.P., ed. Fluid, electrolyte, and acid-base disorders in small animal practice. 4th ed. St. Louis (MO), Elsevier Saunders, 2012.
6. Pang D.S., Boysen S.: Lactate in veterinary critical care: pathophysiology and management. J Am Anim Hosp Assoc 2007.
7. Silverstein D., Hopper K.: Small animal critical care medicine. St. Louis (MO), Elsevier Saunders.
8. DiBartola S.P.: Fluid therapy in small animal practice. 3rd ed. Philadelphia (PA), WB Saunders, 2006.
9. Davis H.: Fluid therapy for veterinary technicians. Available at: http://www.dcavm.org/11%20oct%20technotes2.pdf. Accessed March 14, 2013.
10. Hansen B.: Technical aspects of fluid therapy. W: DiBartola S.P., ed. Fluid, electrolyte, and acid-base disorders in small animal practice. 4th ed. St. Louis (MO), Elsevier Saunders.
11. DiBartola S.P., Bateman S.: Introduction to fluid therapy. 3rd ed. St. Louis (MO), Saunders Elsevier, 2006.
12. Winnicka A.: Wartości referencyjne podstawowych badań laboratoryjnych w weterynarii. Wydawnictwo SGGW, 2011.
